Kerkük`ün değişen demografik yapısı ve Türkiye-Irak ilişkisine olası etkileri

Abstract

2005 Irak Anayasası'na göre idari statüsü belirlenemeyen Kerkük, Kuzey Irak'ın zengin petrol ve doğalgaz yataklarına sahip stratejik bir bölgesidir. Çoğunluğu Kürt, Arap ve Türkmenlerin oluşturduğu bölgede 1957'den bu yana sağlıklı bir nüfus sayımı yapılamamıştır. Saddam Hüseyin ve Baas Partisi'nin Araplaştırma politikaları sonucunda çoğunluğun azınlığa dönüşmesiyle Türkmen şehri özelliğini kaybeden Kerkük'te, ABD'nin Irak işgali sonrasında Kürtleştirme politikaları uygulanmıştır. BM analistlerine göre Kerkük ilinde güncel nüfus 1,4 milyona ulaşmıştır. Bu çalışmada Türkiye'nin Orta Doğu politikaları ile Kuzey Irak'ta yaşanacak olası bir siyasi sınır değişikliğinin Türkiye jeopolitiğine etkileri analiz edilmiş, Türkiye'nin bölgesel tezlerine ilişkin öneriler sunulmuştur. Araştırma metodunu geniş bir literatür ve basın taraması oluşturmuştur. 2010 Irak Ulusal Seçim sonuçları, Irak Merkezi İstatistik Kurumu ve Irak'ı Yeniden Yapılandırma Birimi raporları ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 2017 Bağımsızlık Referandumu verileri esas alınarak Kerkük'ün demografik yapısı analiz edilmiştir. 2010 Irak Ulusal Seçim sonuçlarının analizine göre Kerkük il nüfusunun %40'ı Kürtlerden, %35'i Araplardan ve %20'si Türkmenlerden oluşmuştur. 2017 Bağımsızlık Referandumu sonuçlarında ise IKBY'nin sınırlarına dâhil etmeye çalıştığı Kerkük'te Kürtlerin %60'la ciddi bir çoğunluğa dönüştüğü saptanmıştır. Araplar %25 ile ikinci, Türkmenler %14 ile üçüncü sırada yer almıştır. Türkmenlerin uygulanan baskı ve göç politikaları neticesinde ekonomik, demografik ve politik güçlerinin azaldığı anlaşılmıştır. Güçlü bir siyasi ve askeri yapıya sahip olmayan Türkmenlerin, Türkiye'nin bölgeye yönelik gerçekçi ve uzun vadeli politikalarının olmaması ve Orta Doğu'daki devlet ve devlet dışı aktörlerin hâkimiyet mücadelesi nedeniyle başta Türkiye olmak üzere farklı coğrafi bölgelere göç ettiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Kerkük, Türkmen, IKBY, Orta Doğu, Demografik değişim, Türkiye-Irak ilişkisi.

Kirkuk, whose administrative status couldn't be defined according to 2005 Iraq Constitution, is a strategic region of Northern Iraq which has rich oil and natural gas reservoirs. In this region who see majority of population consists of Kurds, Arabs and Turkomen, there has been noreliable population census since 1957. In Kirkuk where majority was converted into minority as a result of Arabisation policies of Saddam Hussein and Baas Party and thus whose property of being a Turkomen city was lost, Kurdification policies were applied after the USA invaded Iraq. According to UN analysts, current population of in the province of Kirkuk rose up to 1.4 million people. This study analyzes impacts of a potential border change in Northern Iraq on geopolitics of Turkey and criticizes Middle East policies of Turkey and thus gives suggestions regarding regional thesis of Turkey. The method of the study consists of comprehensive literature and pres scanning. Demographic structure of Kirkuk was analyzed based on the results of 2010 Iraq National Elections, Iraq Central Statistics Institution and Iraq Reconstruction Unit reports and 2017 Independence Referendum data compiled by Kurdistan Regional Government (KRG). According to an assessment made based on 2010 Iraq National Election results, 40% of Kirkuk population consists of Kurds, 35% Arabs and 20% Turkomen. According to results of 2017 Independence Referendum, in Kirkuk which KRG tried to in corporatein to its borders, it was determined that Kurds became majority with 60%. Arabs were the 2nd group with 25% and Turkomen were the 3rd with 14%. It's understood that Turkomen decrease their economic, demographic and political powers as a result of suppression and migration policies. It's determined that Turkomen which don't have a powerful political and military structure migrated to different countries, particularly to Turkey, due to the fact that Turkey doesn't have realistic and long-term policies regarding the region and because of sovereignty struggles of state and non-state actors in the Middle East.Keywords: Kirkuk, Turkomen, KRG, Middle East, Demographic change, Turkey-Iraq relations.