Eve bağlı hastalara bakım verenlerin kişilik özellikleri ile sağlık algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Marmara Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi kayıtlarında bulunan ve evde bakım hizmeti alan hastaların bakım verenlerinin kişilik özellikleri ile genel sağlık algıları arasında bir ilişki olup olmadığının belirlenmesidir.Yöntem: Araştırmaya 2017 yılı Şubat, Mart ayları içerisinde İstanbul ilinde Pendik bölgesinde ve Marmara Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi kayıtlarında bulunan 600 evde bakım hastası arasından oranlı küme örnekleme yaklaşımına göre seçilen 86 kişinin katılmıştır. Araştırmada evde bakıma ihtiyacı olan hastaların bakım verenlerinin kendileri ve bakım verdikleri kişiler ile ilgili verileri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu ile bağımsız değişkenlere yönelik bilgiler toplanmıştır. Ayrıca TIPI-10 (On Maddeli Kişilik Envanteri) ve Sağlık Algısı Ölçeği (Perception of Health) veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Betimsel ve ilişkisel tarama modelinin analizinde SPSS 23.0 programından yararlanılmıştır. Araştırmada, verilerin çözümlenmesinde frekans, yüzdelik, aritmetik ortalama, standart sapma, min-max değerler, Pearson Kolerasyon, bağımsız t testi ve varyans analizi (ANOVA testi) kullanılmıştır.Bulgular: Araştırmada bakım verenlerin yaş ortalaması 42,3±11,3 yıl (min:25, max:58) olurken, %74,4'ü kadın ve %25,6'sının erkek olduğu saptandı. Bakım veren kişilerin %51,9'u 36-51 yaş arasında ve %54,7'si ilkokul mezunudur. Bakım verenlerin %79,8'i evli ve %72,6'sı çalışmamaktadır. Hasta ve yaşlılara bakım veren kişilerin, %61,4'nün bir sosyal güvencesi olduğu, %45,7'sinin 801-1500 Tl arasında aylık kazancı olduğu belirlendi. Bakım verenlerin %87,2'si 3 ya da daha fazla kişi ile beraber oturmaktadır. Bakım veren kişilerin %57,0'sinin herhangi bir sağlık problemi olduğu ve bu kişilerin 49 tanesinde bir ve birden çok rahatsızlık saptandı. Ayrıca bu kişilerin %44,2'si sürekli olarak bir ilaç kullandığını belirtti. Bakım veren kişilerin %27,9'u hastanın kızıydı, %69,8'i 6 saat ve üzerinde bakım verdiğini belirtirken, %38,4'ünün bakım vermesine yardımcı bir kişinin olmadığı tespit edildi. Bakım alan kişilerin %72,1'i kadın, %93,6'sı 50 yaş ve üzeri ve %74,4'nün yatağa bağımlılığı olduğu saptandı. OMKÖ ölçeği alt boyutları arasında `Duygusal dengelilik` ortalama puanı 5,96 ile en yüksek kişilik özelliği iken `Dışadönüklük` 4,28 ile en düşük olan ortalama puandır. Sağlık algısı ölçeği alt boyutları arasında `sağlığın önemi` ve `öz farkındalık` en yüksek ortala puan alan kısımlar iken en düşük sağlık algısı ölçeği alt boyutu `kesinlik` olarak saptandı. Kişilik özellikleri alt boyutlarından sorumluluk, yumuşak başlı olma ve duygusal dengelilik arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönlü bir ilişki saptanmıştır (p<0,05). Sağlık algısı ölçeği alt boyutlarından kontrol merkezi ile kesinlik ve sağlığın önemi arasında zayıf ve pozitif yönlü; öz farkındalık ve sağlığın önemi arasında ise zayıf ve pozitif yönlü istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmıştır (p<0,05).Sonuç: Bakım verme, hem bakım veren hem de hasta için oldukça zor ve sıkıntılı bir süreçtir. Bakım verenlerin sağlık durumlarının, bakım alanların ruhsal ve fiziksel iyi oluşlarına da etkisi olduğu düşünülmektedir. Çalışmamızda bakım verenlerin çoğunun kadın olduğu, bakım verme yükünün çok az paylaşıldığı ve bakım verenlerin kendi kronik hastalıkları olduğu gibi, bakım verme işinden ötürü ruhsal ve fiziksel sağlık sorunları yaşadıkları da görülmüştür. Çalışmamız sonucunda bazı bakım verenlerin psikolojik destek almaya istekli oldukları görülmüştür. Bu nedenle aile bakımının güçlendirilmesini sağlayacak biyolojik ve psikolojik sağlık hizmetlerin oluşturulması çok önemlidir.Anahtar Sözcükler: Eve Bağımlı Hasta, Bakım Verme, Sağlık Algısı, Kişilik

Objective: The aim of this research is to determine whether there is a relationship between the personality traits of the caregivers of the Marmara University Training and Research Hospital Registers and general health perceptions.Methods: The study was selected among 600 Eve dependent patients in the Pendik region of Istanbul and in Marmara University Training and Research Hospital registry in February and March of 2017. 86 people selected according to the survey-based cluster sampling approach. In the study, personal information form developed by the researcher was collected to gather information about the caregivers of the patients who need care at home and the people they care, as well as information about independent variables. TIPI-10 (Ten Person Inventory of Personality) and Perception of Health were used as data collection tool in the study. SPSS 23.0 program was used in the analysis of the descriptive and relational screening model. In the study, frequency, percentage, arithmetic mean, standard deviation, min-max values, Pearson's correlation, İndependent t test and ANOVA test were used in the analysis of the data.Findings: The average age of the caregivers in the survey was 42.3 ± 11.3 years (min: 25, max: 58), 74.4% were female and 25.6% were male. 51.9 % of the caregivers were between the ages of 36-51 and 54.7% of them were primary school graduates. 79.8% of the caregivers were married and 72.6% were unemployed. 61.4% of the caregivers had social security and 45.7% of them had a monthly income of 801-1500 TL. 87.2% of the caregivers live with 3 or more people. 57.0% of the caregivers had health problems and 49 of them had multiple complaints. In addition, 44.2% of these people stated that they were using drugs continuously. 27.9% of the caregivers were the patient's daughter. 69.8% of caregivers were taking medication and 38.4% caregivers were not receiving any support during caregiving. 72.1% caretakers were women, 93.6% were over 50 years old and 74.4% were bed dependent. OMKÖ subscale averages ranged from 4.28 to 5.96. `Emotional Stability` was the highest personality score with an average score of 5.96, while the `Extraversion` was the lowest with an average of 4.28. The mean score of the subscale of health perception scale ranged from 3,05 to 3,67. While the highest health perception subscale was `importance of health` and `self-awareness`, the lowest health perception scale subscale was `certainty`. There was a statistically significant positive correlation between conscientiousness, agreeableness and emotional stability in the subscales of personality traits (p <0,05). There was also a positive correlation between extraversion and openness (p <0.05). Among `center of control`, `certainty` and `importance of health` dimensions of health perception sub-scales positive but weak correlation was found. (p <0,05).Conclusion: Care is a difficult and distressing process for both the caregiver and the patient. It is also thought that caregivers' health status affect caretakers' mental and physical well-being. It was observed that family caregivers suffer psychological and physical health problems due to the care work. Majority of caregivers are found women It's been observed that some caregivers were willing to receive psychological support. It is very important to establish services that will strengthen family care.Key Words: Home Dependent Patient, Caregiving, Perception of Health,