A comparative study on Shakespeare`s Hamlet and its Turkish translations by Orhan Burian, Sabahattin Eyüboğlu, and Can Yücel

Abstract

Bu tez, okuyucu odaklı eleştirel kuramlardan biri olan Alımlama Estetiği Kuramı temelinde çevirinin önemini vurgulayarak Shakespeare'in Hamlet metnini Orhan Burian'ın 1944 yılında, Sabahattin Eyüboğlu'nun 1965 yılında ve Can Yücel'in 1992 yılında Türkçe'ye çevrilmiş erek metinleri ile karşılaştırmayı amaçlar. Bu çalışma, öncelikle Çeviribilim açısından, Alımlama Estetiği Kuramı'nın temel ilkelerine, ikinci olarak Elizabeth dönemi ile onaltıncı yüzyıl İngiltere'sinin sosyo-kültürel, siyasi ve tarihi arka planına, Elizabeth tiyatrosunun özellikleri ve Hamlet metnini şekillendiren temel çatışmalar üzerine odaklanır. Üçüncü olarak, farklı çevirmenler tarafından Türkçe'ye çevrilen Hamlet metninin çeviri tarihçesi kısaca özetlenir. Son olarak, kaynak metin ve yazıldığı dönem incelendikten sonra, üç Türkçe erek metin, yirminci yüzyıl Türkiye'sinin sosyo-kültürel, siyasi ve tarihi arka planında `Güç Mücadelesi`, `Cinsiyet Rolleri` ve `Bireyin İkilemi` başlıkları altında irdelenir. `Güç Mücadelesi`, Danimarka Krallığı'ndaki iki muhalif güç arasındaki iktidar mücadelesini ele alırken, `Cinsiyet Rolleri` kadın karakterleri ve onlara yönelik önyargıları ele alır ve son olarak `Bireyin İkilemi`, bireyin varlığının anlamı ve Hamlet karakterinin aynı derecede istenmeyen iki varoluş biçimi arasında karar vermeye çalışmasını zaman zaman Türkiye'deki benzer ya da farklı alımlamaları öne çıkararak tartışır. Ancak, 40'lı, 60'lı ve 90'lı yıllara ait erek metinler birbirleriyle karşılaştırıldığında zaman zaman benzeşmekte ya da ayrışmakta oldukları gözlemlenir; çünkü çevirmenler de erek toplumun üyeleri olarak bu dönemlerin sosyo-kültürel, politik ve tarihi koşullarına maruz kalmaktadırlar. Alımlama Estetiği Kuramı, kuramcıları Wolfgang Iser ve Hans Robert Jauss'un ileri sürdüğü gibi, okuma süreci esnasında okuyucuların 'beklenti ufkuna' göre boşlukları ve belirsizlikleri doldurmalarına olanak tanır. Bu nedenle bir metnin farklı okuyucular tarafından ve hatta aynı okuyucu tarafından farklı zamanlarda okunması durumunda farklı yorumlanması ve oluşturulması olasıdır. Bu çalışmada ele alınan erek metinler 1940'lar, 1960'lar ve 1990'lar Türkiye'sinin soyo-kültürel, politik ve tarihi bağlamında ele alınmış ve birbirleriyle karşılaştırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Çeviribilim, Alımlama Estetiği Kuramı, William Shakespeare, Hamlet,Orhan Burian, Sabahattin Eyüboğlu, Can Yücel

This thesis takes Shakespeare's Hamlet as the source text and compares its Turkish translations by Orhan Burian (1944), Sabahattin Eyüboğlu (1965), and Can Yücel (1992) as the target texts in light of Reception Theory which is one of the reader-oriented critical theories. This study first focuses on what Reception Theory is from the perspective of Translation Studies; next, it looks through Elizabethan period and socio-cultural, political and historical background of the sixteenth century England, characteristics of Elizabethan drama and summary of Hamlet. Then, having summarized history of Hamlet translations in Turkey, this study compares the above mentioned target texts. As Reception Theory requires the detailed analysis of the target cultural norms, the three target texts and their socio-cultural, political and historical backgrounds in the twentieth century Turkey are analyzed in terms of the main themes of the source text: power struggle, gender roles, and the individual's dilemma. While `Power Struggle` part deals with the fight for power between two opposing forces in the Kingdom of Denmark, the second part, `Gender Roles` takes the women characters to the center, and deals with the prejudice towards them; lastly, `The Individual's Dilemma` discusses the meaning of the individual's existence and the choice he makes between two alternatives that seem equally undesirable. However, the target texts in the Turkey of the 40s, 60s and the 90s look similar to or differ from one another at times compared to the source text since the translators are the members of the target society, and thus exposed to those periods' socio-cultural, political and historical developments. Reception Theory enables the translators to fill in the blanks and indeterminacy of the source text apt for their 'horizon of expectations' during the reading process as the theorists Wolfgang Iser and Hans Robert Jauss assert because there is no more an ideal reader as it is solely the writer of the source text. Thus, it is possible that a text may be interpreted and formed variously by different readers or even by the same reader when read in different times. As translators are the first readers and interpreters of the source text, it would be natural for them to interpret and translate the source text under the influence of their own socio-cultural, political and historical background.Keywords: Translation Studies, Reception Theory, William Shakespeare, Hamlet, Orhan Burian, Sabahattin Eyüboğlu, Can Yücel.