Kurumsal iktisat perspektifinden Türkiye`de vergi gayreti ve kurumsal kalite ilişkisi: Teori ve uygulama

Abstract

Ülkeler arasındaki mali ve ekonomik farklılıkların açıklanmasında ana akım (mainstream) iktisada eleştirel bir açıdan yaklaşan Heterodoks iktisadi görüşlerin özellikle geride bıraktığımız yüzyılın son çeyreği ile birlikte tutarlı ve rasyonel katkıları yadsınamaz niteliktedir. Toplumların, gelişme – büyüme ve kalkınma ölçütlerinin salt ekonomik performansa bağlı değerlendirilmemesi gerektiğini, toplumların bir arada kalabilme ve hareket edebilme kabiliyetlerine yön veren hukuk, kültür, siyaset, tarih, eğitim, teknoloji, dil, din ve örf ve adetler gibi unsurların iktisadi analizlerin içine dahi edilmesini öneren Kurumsal İktisat son yıllarda gerek dünyada gerekse de ülkemizde popülerliğini artırma eğilimindedir.Vergi, geçmişten günümüze devletler nezdinde sadece kamu harcamalarının finansmanında kullanılmak üzere toplumun geneli üzerinden sağlanan bir fon olarak değil, aynı zamanda sosyal ve politik bir olgu olarak da önemli bir politika olma özelliğini sürdürmektedir. Verginin bu özelliği onun maliye otoriteleri açısından bir teknik mesele olarak ele alınmasından ziyade siyasi, kültürel, sosyolojik ve felsefi bir konu olarak tüm yönleriyle bütüncül (holistic) açıdan ele alınmasını gerektirmektedir. Doğurduğu sonuçlar açısından birey –devlet, birey – toplum ve toplum – devlet ilişkileri içerisinde karşılıklı etkiler yaratan vergi konusu Kurumsal iktisadın klasik sınıflandırmasından hareketle formal ve informal kurumlar çerçevesinde ele alınmış ve vergi uyumu, vergi ahlakı ve vergi kültürü gibi kavramlar irdelenmiştir.Bir kurum olarak vergi kavramı Türkiye açısından tarihsel perspektifte ortaya konularak, cumhuriyetin kuruluş yıllarından günümüze uygulanan vergi politikaları kurumsal iktisat perspektifinde eleştirilmiştir. Bu noktadan hareketle çalışmada 1984 – 2017 yılları arasında kurumsal kaliteyi oluşturan unsurlar ve Türkiye için gerçekleştirilen vergi yükü tahmini ve vergi gayreti hesaplamaları ekonometrik analize tabi tutularak elde edilen sonuçlar kurumsalcı bir yaklaşımla yorumlanmıştır.

Heterodox economic views, which started to evolve at the last quarter of 20th century, offered consistent and rational contributions to the discipline by approaching the mainstream economics from a critical point of view in explaining financial and economic differences between countries. Institutional Economics which proposes that development and growth criteria of societies should be evaluated not only with economic performance, but also by considering the performance in other factors such as law, culture, politics, history, education, technology, language and religion gains popularity in the world and in Turkey in recent years.Tax system, from past to present, in the eyes of public authorities besides being an important source of funds obtained from the entire society to be used to finance public expenditure, is also an important policy tool that effects social and political phenomena. Due to this feature tax concept needs to be evaluated with a holistic approach by public authorities by considering besides financial aspects, political, cultural, sociological and philosophical aspects as well. In this thesis given the standard classification of institutional economics, the tax concept that has bilateral effects on individual-government, individual-society, society-government relations, is analyzed in the context of formal and informal entities and related concepts such as tax compliance, tax ethics and tax culture are discussed.This thesis aims to analyze the tax issue as an institutional concept and to criticize tax policies which have been applied in Turkey from the establishment of the Republic to today with an institutional economics perspective. On this purpose, tax burden and tax effort and the factors that constitute institutional quality are calculated for 23 years from 1984 to 2017, their relationship is analyzed econometrically and the findings are interpreted with an institutional economics perspective.