Fikirtepe kentsel dönüşüm uygulamalarında sosyo-mekânsal değişimin incelenmesi

Abstract

Kentlerin dinamizmini oluşturan göç ve kentleşme unsurları II. Dünya Savaşı zamanlarında nüfus artışındaki hızı ile kendini göstermiştir. Bu dinamizm zaman içinde sürekli değişim ve dönüşüm içinde olmuştur. Nitekim kentleşme sorunu düşük gelir gruplarının konut edinme amacı ile 'masum barınak' ihtiyacından doğan çarpık kentleşme ile ortaya çıkmıştır. Çıkan af yasaları ile masum barınak olan gecekondular affedilmiş; hane halkı tapu sahibi olmuştur. Zaman içinde yap- sat metodunun gündeme gelmesi masum barınak özelliğini yitirmiş ve bunlar tek tip betonarme kümeleri haline gelerek domino etkisi ile çoğalmıştır. Kentsel yerleşmeler, kent yapısını dönüştürürken mekânsal ve sosyal etkilerini gizleyememiştir. Geçmişte yaşanan 1999 Marmara ve 2011 Van depremi ile kent alanlarında önlem alınması gerekmiş yaşanan kentsel problemler doğrultusunda yerel yönetimlerce kent içindeki çöküntü ve bahsi geçen gecekondu alanlarının kente kazandırılması amaç edinilmiştir. Söz konusu bu eylem 2005 yılında ' Özel Proje Alanı' ile 2012 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 'Riskli Alan' ilan ettiği bölge olan Fikirtepe'deki kentsel dönüşüm uygulamalarını kapsamaktadır. Bölgedeki kentsel dönüşüm süreci üç etapta incelenmiş; genel özellikleri, iskân durumu, anlaşma durumları ve alan bilgileri kullanılmıştır. Veriler ile ortaya çıkan hane halkının yaşamış olduğu eski konut ve yeni konut özellikleri elde edilmiştir. Mekânsal değişimin sosyal etkisini sorgulanabilir bir veri tabanı oluşturulması amacı ile konut özellikleri karşılaştırılarak yorumlanmış ve çalışmanın ana konusu olmuştur. Nitekim Kadıköy bölgesinin merkezinde yer alan ve kentsel dönüşüm uygulamaları bakımından potansiyel yatırım bölgesi olan Fikirtepe'de mekânsal olarak ada bazlı dönüşümü ile farklı sosyal yapıların odağı haline gelmiş; hane halkını yerinden etmeye başlamıştır.Anahtar Kelimeler: Kentleşme, Fikirtepe, Kentsel Dönüşüm, Sosyo-Mekânsal Değişim, Konut.

Migration and urbanization, which constitute cities' dynamism, manifest itself with rapid population growth during Second World War. This dynamism has changed and developed in time constantly. Also the issue of urbanization arise from the low-income groups purpose of housing with necessity of 'innocent shelter' as it caused irregular urbanization. With repentance law, 'innocent shelters' had been forgiven and the household had possession of certification of ownership. When the build and sell method come to the fore, innocent shelters lost their feature, became monotype reinforced concrete and they increased by domino effect. Urban housing could not conceal its spatial and social influences during conversion of cities' structure. Earthquakes in 1999, Marmara and 2011, Van caused taking precaution in cities. In accordance with those problems, urban managers in whole country aimed to regenerate collapse and slum areas to the city. Mentioned action involves urban transformation in Fikirtepe where has defined as 'Special Project Area' in 2005 and 'Risky Area' in 2012 by Ministry of Environment and Urbanization. The process of urban transformation in Fikirtepe has been examined at three stages and its general features, settlement, dealing situation and area information was used in this study. Obtained data's include household's old and new houses' features. The main subject of this study is an evaluation of the comparison of those old and new houses speciality according to spatial alteration's social effect. As a matter of fact, Fikirtepe where located in the middle of Kadıköy and a potential enterprise zone for urban transformation became centre of various social structure with its island-based conversion and started to displace the household from their places.Key Words: Urbanization, Fikirtepe, Urban Transformation, Socio-Spatial Change, Housing.