Berberin ve geçiş metalleriyle bazı renkli kompleksler eldesi ve bunların yün boyacılığında kullanılabilirliği

Abstract

Bu çalışmanın amacı mordanlı ve raordansız bitkisel boya olarak kullanılan berberinin Mo, Ni, Co, V ve Ag ile yeni boya komplekslerinin eldesi ve bunların endüstriyel ölçekte yün boyamacıhğında uygulanabilirliklerinin araştı rılmasıdır. Farklı derişim, sıcaklık ve pH değerlerinde yapılan deneyler sonucunda berberin ile Mo ve Ni` in, sulu çözel tiden izole edilebilen, kararlı ve renkli kompleksleri elde edildi. Berberinin V ve Ag ile sulu çözeltide karar lı kompleksleri oluşturuldu, ancak izole edilemedi. Co kompleksi önceden biliniyordu* '. Tüm komplekslerin olu şumları, UV-Vis. ve bunlardan izole edilenlerinki ise İR spektrumları ile de belirlendi. İR spektrumları, elemen- tel analizleri ile diğer stokiyometrik ve spektrometrik ölçümlerden izole edilenlerin formüllerinin saptanmasına çalışıldı. Mo-Berberin kompleksinin formülünün Mo,OgBer. şeklinde olduğu saptandı. Bu metallerin sulu çözeltileriyle çeşitli derişim ve pH değerlerinde, ön-mordanlı son-mordanlı ve birlikte mordanlı olarak yaklaşık 250 halı yünü örneği boyandı. Bunların %40` inin ışık haslığının en az 5; %55* inin 4-5; %5* inin ise 2-3 olduğu; %70* inin yıkama ve sürtme haslıklarının ise 5 ve 4-5 olduğu saptandı. Berberinin Mo, Co, ve Ag ile `kompleks veya mordan boya` oluştur duğu; Ni ve Vile birer ` reaktif boya` oluşturduğu anlaşıldı. Sonuç olarak berberinle yukarıdaki geçiş metallerin den çok yüksek haslıklı, tekrarlanabilir ve endüstriyel öl çekte uygulanabilir yün boyaları elde edildi. Boyanmış ve boyanmamış yünlerin TG ve DTA eğrileri ile kopma gerilim lerinden boyaların yünün mekanik dayanıklılığını da azalt madığı, hatta Ni ve v komplekslerinin artırdıkları saptan dı.

The aim of this study is to obtain new dye complexes of Mo, Ni, Co, V and Ag with berberine, which is used as a vegetable dye with or without mordants, and to search the applicability of these dyes on wool dyeing in indust rial scale. The stable and coloured complexes of berberine with Mo and Ni, which could be isolated from aquaeous solu tions, were obtained at the end of the experiments were done at different concentrations, temperatures and pH values. The stable complexes of berberine with V and Ag in aquaeous solutions were formed but could not be iso- ( 33} lated. The Co complex of berberine was knownv. The, formation of all complexes were observed by UV-Visible and of isolated complexes by IR spectra also. It was tried to determine the formulas of isolated complexes by IR spectra, elementary analyses and the other stochiometric and spectrometric measurements. The formula of Mo-Berberine complex was determined as Mo30gBer. Approximately 250 carpet wool samples were dyed with the aquaeous solutions of these metals at different concentrations and pH values as with premordant, endmor - dant and comordant methods. The light fastness of these dyes found as the following; 40% of them is minimum 5; 55% of them is 4-5; 5% of them is 2-3. Washing and friction fastness of 70% of them were found as 5 and 4-5. It was understood that berberine was formed a `complex or mordant dye` with Mo, Co and Ag but `reactive dyes` with Ni. and V.As a result, wool dyes with very high fastness, repeatable and applicable in industrial scale were obtained from berberine complexes with the transition metals mentioned above, it was determined that the dyes did not decrease the mechanical stability of wool and also increase in Ni and V complexes^ rom the TG and DTA curves and fracture tensions of dyed and undyed wools.