Niksar (Tokat) güneydoğusunda Kuzey Anadolu fay zonunun jeolojik ve tektonik özellikleri

Abstract

ÖZ: Bu inceleme, Kuzey Anadolu Pay Zonu'nun Niksar (Tokat) yöresindeki jeolojik ve tektonik özelliklerini araştırmayı a- maçlamaktadır. İnceleme alanının stratigrafisi, birbirinden Kuzey Ana dolu Pay Zonu ile ayrılan iki kesimde, Kuzey blok ve Güney blok olarak incelenmiştir. Kuzey bloğun temelini, volkanik kumtaşı, marn ardalanı- mından oluşan, Alt-Orta Jura yaşlı Kara t epe formasyonu oluştu rur. Transgresif olarak gelişen Karatepe formasyonunu, kireçtaş- larıyla temsil edilen, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Hankırıtepesi kireçtaşı uyumlu olarak üzerler. Üst Kretase-Orta Paleosen ara- lığındaki birimler, Hankırıtepesi kireçtaşı üzerine uyumsuzluk la oturur. Üst Kretase yaşlı çökeller, tabanda marn, kireçtaşı ardalanımı ile temsil edilen Gökçebel formasyonu ile başlar. Bu birimi marn, tüfit, kireçtaşı ardalanımından oluşan Kızıltepe ve Kapaklı formasyonları uyumlu olarak üzerler. Senoniyen yaşlı çökeller, inceleme alanının doğusunda Kızıltepe ve Kapaklı for masyonları ile temsil edilirken, aynı dönemde inceleme alanının kuzeybatısında aglomera, tüf, marn, lav araka tkılarından oluşan Mesudiye formasyonu çökel imini sürdürür. Kireçtaşı araka tmanlı marnlarla temsil edilen Orta-Üst Maestrihtiyen yaşlı Kırandağ formasyonu, bu birimleri uyumlu olarak üstler. Alt-Orta Paleosen yaşlı kireçtaşlarından oluşan Erencik formasyonu, Kırandağ for masyonunu uyumlu olarak izler. İnceleme alanında, Eosen transgresyonunun ilk çökelleri- ni, çakıl taşı, volkanik kumtaşı, marn, tüflerden oluşan Kabaklıkformasyonu oluşturur. Bu formasyonla yanal ve düşey geçişli o- larak yer alan Hasanşeyh formasyonu ise, yer yer aglomera, tüf araka tkılı bazalt ve andezitlerden oluşur. Kuvaterner'de mey dana gelen kıta içi volkanizma ürünleri YoUstü volkanitleri, genç çökeller ise alüvyonlarla temsil edilir. Güney blokta temeli, epimetamorfitlerle temsil edilen, Permiyen öncesi yaşlı Tokat Grubu kayaları oluşturur. Eosen yaşlı çakıl taşı, kumtaşı ardalanımmdan oluşan Çatköy formas yonu, Tokat Grubu' nu uyumsuzlukla üstler. Güney blokta da en genç çökelleri alüvyonlar oluşturur. İnceleme alanında Kuzey Anadolu Pay Zonu, güneyde 1939 Deprem Payı, kuzeyde 1942 Deprem Payı arasında, yaklaşık 15 km genişliğinde, karmaşık bir fay zonu ile temsil edilir. Pay zonu, birbirine ikincil faylarla bağlanmış üç askuşaktan oluşmaktadır. Bunlar, kuzeyde 1942 Deprem Payı'na koşut olarak yer alan La dik -Niksar-Bereketli Pay Zonu, güneyde 1939 Deprem Payı'na ko şut gelişen Kelkit vadisi Pay Zonu ve bu iki kuşak arasında yer alan Hanyeri-Gökçebel Pay Zonu' dur. İnceleme alanı, 1939 ve 1942 Deprem fayları arasında `Z` şekilli genç pull-apart (çek-ayır) havzaların özgün örneği ni oluşturan, Niksar havzasının doğu kesimini kapsar. Havzanın ve Kuzey Anadolu Payı'nm gelişimi, Neojen-Kuvaterner dönemin deki sedimantolojik ve volkanik aktivite ile yakından ilişkili dir. Bu amaçla, Niksar havzasının birleştirilmiş Heojen stratig- rafik dikme kesiti hazırlanarak, havzanın ve Kuzey Anadolu Pa yı'nm gelişimi incelenmiştir.