Başçayır-Dağönü (Ulaş-Sivas) krom yataklarının jeolojisi, oluşumu ve kökeni

Abstract

vıı ÖZET Bu çalışmada Başçayır-Dağönü (Ulaş-Sivas) yöresindeki krom yataklarının ve çevresinin jeolojik özellikleri çeşitli saha ve laboratuvar yöntemleriyle incelenmeye çalışılmıştır. Saha incelemeleri sırasında, inceleme alanının genelinde 1/25.000, krom yataklarının yakın çevresinde ise 1/1.000 ölçekli jeoloji haritaları yapılarak yöredeki kayaç türleri, litostratigraf ik dizilimleri, tektonik özellikler, krom ya taklarının ve çok sayıdaki küçük boyutlu krom cevherleşmele rinin dağılımları, yataklanma şekilleri ve çeşitli özellikle ri saptanmaya çalışılmıştır. Yöredeki litostratigraf ik dizilim 1/25.000 ölçek düze yinde Jura-Kretase yaşlı Çataldağ Kireştaşı, Üst Kretase yerleşim yaşlı Divriği Ofiyolitli Karışığı, Üst Kretase-Pale- osen yaşlı Tecer Formasyonu, Miyosen yaşlı Karacaören Formas yonu, Eski ve Genç Alüvyonlar olarak belirlenmiştir. İnceleme alanındaki krom cevherleşmelerinin tamamı Div riği Ofiyolitli Karışığının Çamözü Ulramafiti Üyesi içinde K70°D doğrultulu ve birbirine paralel 5 ayrı zon üzerinde dünitik bir kılıf tarafından sarılmış olarak, harzburjitik çevre kayaçlar içinde bulunmaktadırlar. Cevherleşmeler oldukça değişken büyüklüklerde merceğe yakın dış şekilli kütleler halinde olup, masif, bantlı, saçmımlı, benekli, nodüllü, ondülasyonlu ve antinodüler tip iç yapı özelliğine sahiptirler. Cevher örneklerinde yapılan mikroskopik incelemeler sırasında cevher minerali olarak yalnızca kromite, gang mine rali olarak ise çoğunlukla serpantin grubu minerallere, yervııı yer de olivin kalıntılarına rastlanmıştır. Kromitlerde kata- klastik yapı yaygın olup daha ender olarak çek-ayır yapısı da gözlenmektedir. Cevher örneklerindeki kromitlerden hazırlanan Element Dağılım Haritalarına göre kromit kristallerinde ana bileşen olarak bulunan Cr, Al, Fe ve Mg kromitlerde homojen bir dağı lım göstermektedirler. Si ise ya silikat kapanımlarma ya da gang minerallerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Harzburjit, dünit ve cevher örneklerindeki kromitlerin ana bileşen kimyası özellikleri çok sayıdaki diyagramda ince lenmiş, incelemeler sırasında her örnek grubunun kendi içinde tutarlı olduğu ancak gruplar arasında farklı özelliklerin bulunduğu gözlenmiştir. Ana bileşen kimyası bakımından harz- bur jitlerdeki kromitlerin Al^+, dünitlerdeki kromitlerin Fe^+, cevher örneklerindeki kromitlerin ise Cr^+ bakımından diğerlerine göre belirgin şekilde zengin oldukları saptanmış tır. Dolayısiyle harzbur jitlerdeki Al' ca zengin kromitlerin ilksel spinel ve/veya Cr' ca az zenginleşmiş spinel olabile cekleri, bölgedeki krom cevherleşmelerindeki kromitlerin ise lerzolit bileşimli manto malzemesinin kısmi ergimesi sırasın da Cr' ca zenginleşmiş ve/veya bu sırada oluşmuş kısmi ergi me ürünü kromitler olabilecekleri sonucuna varılmıştır, ince leme alanındaki krom cevherleşmelerinin ve yataklarının yan- kayaçları, yataklanma şekilleri, iç yapı özellikleri ve Cr/Fe oranları gibi özellikleri ile alpin tip krom yataklarıyla uyumlu oldukları, ancak diğer bazı özellikleri bakımından ise alpin ve stratiform tiplerin dışında kaldıkları görülmüştür.