Ergani-Maden yöresindeki düşük tenörlü hammaddelerden bakırın çözeltiye alınması ve çözeltiden kazanılması

Abstract

ÖZET Bu tezde, klasik yöntemlerle (Reverber + Konverter veya Flash + Konverter) bakır üretimi yapılamayan, düşük tenöı-lü hammaddelerden bakır kazanımına dönük araştırmalar yer almaktadır. Araştırmalar, Etibank Ergani Bakır İsletmesi (E. B. I) 'den sağlanan numuneler üzerinde yapılmıştır. Bu araştırmaları iki grupta toplamak mümkündür. Bunlar; i) Bakırın çözeltiye alınması (Liçing), 2) Çözeltiden bakırın kazanılması araştırmalarıdır. Çözeltiden bakırın kazanılmasında ise iki ana yöntem detaylı olarak araştırılmıştır. Bu yöntemler; 1) Solvent Ekstraksiyon + Elektrowinning 2) Sementasyon 'dur. Liçing deneyleri, 70 gün süreyle sürdürülmüş olup. üç işlemi sonucunda, dekapaj malzeme s indeki bakırın yaklaşık % 5` ü pH'ı 2 olan ortamda, kısmen altere olmuş sülfür lü cevherdeki bakırın % 7. 5ü` si sulu ortamda. ana yatak cevherindeki bakırın % 3 ' ü pH 'ı 2 olan ortamda çözeltiye alınmıştır. Solvent ekstraksiyon deneyleri sonucunda. iki aşamalı ekstraksiyonla çözeltideki bakırın % 95' in üzerinde bir verimle organik faza alınacağı. yine iki aşamalı sıyırma sonunda organik fazdaki bakırın, % 90 'in üzerinde bir randımanla sulu faza alınabildiği ortaya konulmuştur. Elde edilen derişik bakirli çözeltilerin de elektroliz yoluyla etkin bir şekilde değerlendirile bileceği saptanmıştır.Ill Sementasyon çalışmaları sonucunda ise sementasyon havuzunda üretilen bakır tenorunun % 30 dolayında, sementasyon konisinde üretilen bakır tenorunun ise % 75- 85 arasında olacağı saptanmıştır. Sonuç olarak düşük tenörlü hammaddelerin hem Liç + SX + EW, hem de liç + sementasyon yoluyla etkin bir şekilde değerlendirilebileceği ortaya konmuştur.

IV` ABSTRACT In this thesis, the production of copper from the low grade ores, which seems imposible to obtain by applying conventional methods such as reverber + conver ter flash + converter has been searched. The investigations have been conducted on samples belonging to Etibank Ergani Copper Enterprise. These studies can be classified into two groups, as follows; 1-Leaching of the copper 2-Recovery of the copper from the solution Two main methods, solvent extraction + electrowin- ning and cementation, have been applied to recovery copper from the solution. During the leaching experiments continued 70 days, 3 % of copper of the overburden material, 7.50 % of the copper of partially altered sulphide ore and 3 % of the copper of the main bed sample have been extracted into the solutions with pH 2, in the aquaus environment and with pH 2, respectively. At the end of the solvent extraction experiments, it is stated that copper can be extracted by applying two methods. More than 90 % and 95 % of copper can be recovered by two steps stripping and two steps extaction. It is also determined that concentrated copper solutions have been effectively evaluated for further analysis by electrowinning.V From the cementation studies, it is concluded that the grade of copper produced in the cementation pool would be about 30 % and in cementation cone ranged between 75 % 85 %. Consequently, it has been stated that both leaching + SX + EW and leaching + cementation methods have been succesfully applied to concantrate the low grade ores.