Verbascum asperiloides ( Sığır kuyruğu ) ve Arnebia densiflora ( Alkanna ) bitki özütlerinin yün boyamacılığında kullanılabilirliği

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, son yıllarda doğal bitkisel boyalara olan ilginin artma sı nedeniyle, sığır kuyruğu (Verbascum Asperiloides) ve alkanna (Arnebia Den-siflora) bitkilerinde ki boyarmaddeleri değişik yöntemlerle özütlemek ve bunların endüstriyel ölçekte yün boyamadaki uygulanabilirliklerini araştırmaktır. Sığır kuyruğu çiçeklerinin sıcak ekstrasyonuyla fiavonoid grubu boyarmad deleri elde edildi. Alkanna bitkisinin kök ve bunun iç uzantılarında bulunan alkannin esterleri boyarmaddeleri organik faza çekilerek elde edilirken [5,26], bu çalışmada yeni bir yöntemle bazik sulu ortama (pH^12) çekilerek elde edildi. Her iki yöntemin uygulanmasıyla elde edilen boyarmaddelerin görünür bölge spektrumlarının karşılaştırılmasından aynı kimyasallar oldukları saptandı. Böylece bazik ortamda sulu faza çekilen alkannin esterleri boyarmaddeleri ile hazır boya çözeltileri elde edilebilmiştir. Sığır kuyruğu özütlerinin ve alkannin esterlerinin yün boyamacılığında kullanılabilirliği, farklı asitlerle sağlanan pH=2-10 aralığında ve kaynama sıcaklığında araştırıldı. Her iki bitki özütü boyarmaddeleri ile mordansız ve mordanlı boyanan yün örneklerinden sadece 120 tanesi dikkate alınarak, bunların ışık haslıkları, re- misyon değerleri ve renk üçgenindeki konumları saptanmıştır. 15 yün örneğinde ise yıkama haslıkları belirlenmiştir. Yün tarafından soğurulan boyarmadde artışına parelel ışık haslıklarının azaldığı saptanmıştır. Renk üçgenindeki konumları itibariyle, flavonoidlerle sadece hardal-kahve- rengi yün renkleri elde edilebildiği halde, alkannin esterleri ile kırmızıdan maviye kadar olan renk aralığına sahip yün renkleri elde edilebilmiştir. III

SUMMARY In this study our aim is to extract d ye stuffs from Verbascum Asperiloides and Arnebia Densiflora using different methods. In recent years there has been a consederable industrial interest in natural dyes. Due to this concern, the main propose of our study is the applicability of the mentioned dyes in wool dyeing in industry. The flavonoid group dyestuffs were obtained by soxhlet extraction from Verbascum. In previous studies, the alkannin ester dyestuffs existing in the root of Arnebia Densiflora were generally extracted by organic solvents [5,26]. We obtained the extracts by basic aqueous solvent extraction method. To our know ledge, this is a new method of extraction. It has also been shown that, similar chemical compounds were obtained by above mentioned methods. Our results were compared with standart data by their UV- Visible spectra and the agreement is quite good. The applicability of the extracts of flavonoid and Arnebia Densiflora in wool dyeing were investigated in various acidic and basic solutions of pH between 2 -10. During our studies, 120 wool samples were dyed by the mentioned two plant extracts with and without mordant. Their light fastness, remission values, tristumulus values and the positions in CIE chromaticity diagrams were determi ned by known standart methods. Washing fastness of 15 dyed wool samples-we re also determined. Wool colors from red to blue were obtained with alkannin es ters; but mustard-brown colors were only obtained from flavonoids. IV