Chorthippus dorsatus, ch. loratus ve ch. brunneus (Acrididae:Orthoptera) erkeklerinde bazı fiziksel ve kimyasal etmenlerin karizma frekansı ve meiotik bölünmeye etkileri

Abstract

6. ÖZET Bu çalışmada, dört bölgeden çekirgeler toplanmış ve bu bölgelerin kiazma frekansları karşılaştırılmıştır. İzmir bölgesinden toplanan Ch. loratus en yüksek kiazma frekansına ve en uzun bivalentlere sahip oldukları saptanmıştır. Buna karşın Sivas populasyonu en kısa bivalentlere ve en düşük kiazma frekansına sahiptir. Sinop ve Tokat'tan toplanan Ch. loratus'lann kiazma frekansları arasın da bir fark bulunamamıştır. Fakat Sinop ve Tokat populasyonlarıyla izmir ve Sivas populasyonları arasında kiazma frekansları açısın dan önemli farklar bulunmuştur. Dört bölge arasında yükseklik ve iklimsel özellikler bakımından önemli farklılıklar bulunmaktadır. İzmir bölgesi en sıcak ve en uzun yaz mevsimine sahip bölgedir. Sivas ise dört bölge içinde en soğuk ve en kısa yaz mevsimine sahip bölgedir. Sıcaklık ve diğer bölgesel farklılıkların kiazma frekansı üzerinde etkili olduğu sanılmaktadır. Sivas'tan toplanan Ch. dorsatus ve Ch. brunneus'ta sıcak lık uygulamalarının kiazma frekansı üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Ch. dorsatus 'ta sıcaklık uygulamalarının kiazma frekansı üzerinde herhangi bir etkisi saptanamamıştır. Ch. brunneus'ta ise 4°C de 24 saat tutulan bireylerde kontrole göre kiazma frekansında bir düşüş saptanmıştır. Ch. dorsatus ve Ch. brunneus'a yedirme yoluyla uygula nan MH'in 10'5M lik dozu Ch. dorsatus ta kontrole ve 10_4M'a göre kiazma frekansında bir düşüşe yol açmıştır. Bu düşüşün dozdan dolayı mı yoksa bireyler arasındaki reaksiyon farklılığından mı ileri geldiği konusunda bir karara varılamamıştır. Ch. dorsatus'a 5 mM ve 25 mM'lik konsantrasyonlarda ab domene enjeksiyon yoluyla uygulanan EMS'nin her iki dozunun kiazma frekasında bir artışa neden oldukları görülmüştür. EMS uygu- 63lanan bireylerde kontrollere göre bivalentlerin boylarının arttığı belirlenmiştir. Bivalentlerin boylarının hangi bir etkiyle arttığı konusunda bir karara varılamamıştır. Farklı sıcaklık ve kimyasal madde uygulamalarının kiazma frekansı üzerindeki etkilerinin yanı sıra kromozomlarda oluşturdukları hasarlar da not edilmiştir. Yapışkanlık, anafaz köprüsü, kalgın kromozom ve mikronukleus gibi oluşumlar saptanan hasarlar arasındadır. 64

7. SUMMARY The effects of some physicial and chemical factors of Chorthippus dorsatus, Ch. loratus and Ch. brunneus males (Acrididae: Orthoptera) on the chiasma frequency and meiotic division. In this study, grasshoppers were collected from four regions and their chiasmata frequencies were compared. It has been found that Ch. loratus from Izmir region had the highest chiasma frequency and largest bivalents. In contrast, Sivas populations had the shortest bivalents and least chiasma frequency. No difference between chiasma frequencies of Ch. loratus from Sinop and Tokat has been observed. On the other hand, considerable differencies from the point of chiasma frequencies between Sinop-Tokat and tzmir-Sivas populations have been established. There are considerable climatical and altitude differencies between the four regions. Izmir is the warmest region with longest summer days. However, Sivas is the coldest region with shortest summer days. It has been determined that temperature and the other regional differencies bear an effect on chiasma frequency. Effects of varying applications on chiasma frequencies of Ch. dorsatus and Ch. brunneus collected from Sivas have been investigated. No effect of temperature applications on the chiasma frequency of Ch. dorsatus has been established. Ch. brunneus were kept at 4 °C for 24 hours and a decrease in the chiasma frequency compared to that of the controls was observed. Oral treatment of 10'5 M MH dose to Ch. dorsatus and Ch. brunneus caused no decrease in the chiasma frequency of Ch. dorsatus. It could not be detennined whether this decrease resulted from the dosage or reaction differences between the individuals. 5 mM and 25 mM EMS doses have been injected into the abdomen of Ch. dorsatus, and it has been observed that both caused an increase in the chiasma frequency. Bivalent lengths of grasshoppers treated with EMS increased when compared with those of the controls. Effects of temperature and chemical substances on chiasma frequency and their damages on chromosomes have been noted. Formations such as stickiness, anaphase bridges, laggards and micronuclei were observed to be some other damages. 65