Rahmanlar (Selendi-Manisa) kurşun-çinko yataklarının jeolojisi, oluşumu ve kökeni

Abstract

vi ÖZET Bu çalışmada, Rahmanlar (Selendi-Manisa) yöresinde bulunan kursun-çinko yatakları ile çevresinin jeolojisi saha gözlemleri ve çeşitli laboratuvar yöntemleri ile incelenmiştir. Saha incelemeleri sırasında, inceleme alanının genelinde 1/25 000, kliçliksoganlı yatakları çevresinde ise 1/2 000 Ölçekli harita yapılarak yöredeki kayaç türleri, litostratigrafik dizilimleri, tektonik özellikler, kurşun-çinko yataklarının yataklanma şekilleri ve çeşitli özellikleri saptanmaya çal ısıImıstır. Yöredeki l itostratigrafik dizilim 1/25 000 düzeyinde Paleozoyik yaşlı `Menderes Masifi Metamorfitleri`, Üst Kreta- se yerleşim yaslı `Çakırlar Ultramafi ti`, Alt Tersiyer yaslı `Soğanlı Graniti`, Alt-Orta Miyosen yaslı `Yeniköy Formasyonu`, Üst Miyosen yaslı `Hacılar Volkaniti`, Pliyosen yaşlı `Ahmetler Formasyonu`, `Kabaklar Cökelleri`, `Ulubey Formasyonu` ve `Beydagı TUfiti`, Kuvaterner yaslı `Burgaz Volkani¬ ti` ve glinçel `Alüvyonlar` olarak ayırtlanmıştır. Çakırlar Ultramafitinin KB' dan GD' ya doğru Menderes Masifi Metamorfitleri üstüne sürüklenmesi seklinde gelişmiş K30-40D 35-40KB durumlu Çakırlar Bindirmesi, metamofitler içinde gelişen KD-GB doğrultulu yer yer düşey atımlı fay özelliği gösteren Rahmanlar Fayı ve Tepeköy Fayı ile daha kliçlik ölçekli faylar inceleme alanının önemli yapısal unsurlarıdır. inceleme alanı içindeki kursun-çinko yatakları Küçükso-ğanlı Tepe'nin güney yamacında Menderes Masifi Metamorfitleri içinde KD-GB doğrultulu fay çatlağını doldurmuş damar tipi, Çınar ve Çeşme mevkisinde Çakırlar Ultramafitinin Yeni- köy Formasyonu ters fayla Uzerlemesiyle oluşmuş KD-GB dogrul- tulu bresik zon içinde stokvörk (agsal) gbrUnUmlU damar tipi ve Kozakdamları batısında Çakırlar Ultramafitinin Menderes Masifi Metamorf it leri Üzerine sUrliklenmesi ile gelişmiş KD-GB dofrultulu Çakırlar Bindirme zonu içinde, damar tipi cevherleşmeler şeklindedirler. Yataklarda cevher minerali olarak, pirit, galenit, sfa- lerit, idait, kalkopirit, fahlerz, pirarjirit, purustit, kal- kozin, kovellin, bornit, serllsit, anglezit, gang minerali o- larak ise kuvars, barit ve serisit gözlenmiştir. Ayrıca ya¬ taklar içinde hematit ve psilomelan gibi oksit mineralleri ile dağılmış halde kb'mUr parçaları da gözlenmektedir. Kimyasal incelemeler sonucunda yöre kayaclarının hep¬ sinde (Metamorfitler, Hacılar Volkaniti, Soğanlı Graniti ve Çakırlar Ultramafiti) kursun-çinko içeriklerinin klark sayılarına göre yüksek olduğu, en yüksek değerlerin ise metamor- fitlerde bulunduğu saptanmıştır..Yatakları temsil edecek şekilde galenit, sfalerit ve kalkopiritlerde mikroprob yöntemiyle yapılan eser element analizleri sonucunda, kristallerin kendi içlerinde düzensiz, yatak içinde ve yataklar arasında eser element içeriği açısından önemli farklılıkların olmadığı saptanmıştır. Cevher minerallerinin yapısında bulunan kukllrtlin kökeninin belirlenmesi amacıyla galenit, sfalerit ve kalkopirit mineral fraksiyonlarında yapılan kükürt izotopları inceleme-vıu sinde ö^^S değerlerinin ortalaması galenitlerde o/oo -0,63, sfaleritler o/oo +1,6 ve kalkopiritte (tek örnek) o/oo +0,5 olarak bulunmuştur. Bu değerlerin birbirlerine ve o/oo 0'a çok yakın olması nedeniyle, kükürtün magmatik kökenli olduğu sonucuna varılmıştır. Kükürt izotopları incelemelerinden yararlanarak, kükürt izotopları jeotermometresi yöntemiyle yapılan hesaplamalarda yatakların 245-286°C sıcaklık aralığında oluştuğu hesaplanmıştır. Saha ve laboratuvar bulguları değerlendirilerek yöredeki kursun-çinko yataklarının, Ust Miyosen'de etkin olan hidroter- mal çözeltilerin kursu-çinkoyu metamorfikler içinde olabile cek tabakalı tip oluşumlardan veya metamorf ikler içinde bol miktarda bulunan K-feldispat ve mikalardan çözerek uygun koşulları oluşturan bu günkü gözlendikleri ortamlarda çökeltmesiyle oluşturmuş olabileceği sonucuna varılmıştır.