Divriği demir yatağının üç boyutlu (3D) jeolojik blok modelinin çıkarılması ve rezerv hesaplamaları

Abstract

ÖZET Doktora Tezi DİVRİ?İ DEMİR YATA?ININ BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÜÇ BOYUTLU (3D) JEOLOJİK BLOK MODELİNİN ÇIKARILMASI VE REZERV HESAPLAMALARI Salih YÜKSEK Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Yrd. Doç. Dr. Ergun KARACAN YDanışman : Yrd.Doç. Dr. Birol ELEVLİ Bu çalışmada, Türkiye'nin en büyük demir yatağında, ileriye dönük planlamaların bilgisayar yardımı ile yapılabilmesi, cevherleşmenin boyutlarının belirlenmesi ve cevher miktarının hesaplanması için, farklı yöntemler kullanılarak, cevher yatağının bilgisayar destekli blok modeli çıkarılmıştır. Elde edilen sonuçlar, klasik yöntemle bulunan sonuçlarla mukayese edilmiştir. Bölgede 1990 yılma kadar yapılmış olan arama ve geliştirme sondajlarının verileri, yapılacak çalışmalara veri tabanı teşkil etmesi için bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Sondajlardan 97 tanesi, poligon, mesafenin tersi ve jeoistatistik yöntemlerle değerlendirilerek, her yöntem için yatağın üç boyutlu (3D) blok modeli oluşturulmuştur. Blok modeli oluşturulurken, cevher yatağı, yatayda 25x25m ve düşeyde 12m olan 56x24x36=48384 adet soyut blok olarak düşünülmüş ve her bloğun merkezi için bir tenor değeri hesaplanmıştır. Blok modelden K-G, D-B ve Plan kesitler alıp, rezerv hesaplamaları yapan bir bilgisayar programı geliştirilerek, sonuçlar görsel olarak da değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar, cevher rezervinin, 55.999.250 ton ve ortalamaVI tenorun % 55.48 Fe olduğunu ortaya koymuştur. Fakat bu değerler, uygulanan yönteme göre % ±0.8 kadar farklılıklar gösterir. Cevher yatağının görsel olarak incelenmesi sonucu, cevherleşmenin sürekliliği ve rezerv miktarı üst kotlardan aşağı kotlara inildikçe azaldığı görülmüştür. Alt kotlarda cevherleşmenin sürekliliğini kaybetmesi, planlamaların daha hassas ve detaylı olarak yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Üretimi yapılmış üç basamağın incelenmesi sonucu, bilgisayar ortamında hesaplanan rezerv miktarının, klasik yöntemle yapılan hesaplamalara göre daha hassas ve gerçek üretim miktarına daha yakın olduğu görülmüştür. Elde edilen blok model, işletme sahası için yapılacak nihai sınır analizlerinde bilgisayar tekniklerinin kullanılmasına imkan sağlayacak şekildedir. Anahtar Kelimeler: Kaynak, Rezerv, Blok model, A-Kafa, Poligon, Mesafenin tersi, Jeoistatistik, Variogram, Anizotropi.

vu ABSTRACT Ph.D. Thesis COMPUTERIZED 3-D GEOLOGICAL BLOCK MODELING AND RESERVE ESTIMATION OF DİVRİ?İ IRON ORE BODY Salih YÜKSEK Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Yrd.Doç.Dr. Ergun KARACAN Co-Supervisor : Yrd.Doç.Dr. Birol ELEVLİ In this study, block model of Divriği iron ore body which is the largest iron ore deposit of Turkey is generated by using different computerized methods in order to calculate ore reserve, to define ore boundaries and to complete further planning on the computer environment. Based on the generated block models, ore reserves are calculated and boundaries are defined. The results are compared to those obtained by classical methods. Exploration and development drills, completed by 1990, were transferred into computer to create a database. Data obtained from 97 of these drills were used by polygon, inverse distance weighting and geostatistics methods in order to genarete three dimensional (3D) block model of the orebody. For this purpose, the orebody is divided into 56 in the east direction, 24 in the south direction and 36 levels, totaling 48384 conceptual blocks. The size of the blocks is 25m by 25m in horizontal level and 12m in depth.VM A graphics program is written to evaluate cross-sections and plan views of block model visually and to calculate ore reserves. The results show that ore reserve is 55.999.250 tons and average Fe grade is 55.48 %. However, these values vary ±0.8 % according to methods used. After visual evaluation of the ore body, mineralization and ore tonnage decrease towards lower levels. This requires more time and detail on the planning of lover levels. The results of excavated three levels (1512, 1500 and 1488), show that computer calculated reserves are closer to actual production than the results obtained by classical method. The block model can also enable to utilize of computer techniques for planning and ultimate pit limit analysis. KeyWords : Resource, Reserve, Block model, A-Head, Polygon, Inverse distance, Geostatistic, Variogram, Anisotropy.