Gümüşhacıköy (Amasya) Kurşun-Gümüş yataklarının jeolojisi

Abstract

Gümüşhacıköy (Amasya) kurşun-gümüş cevherleşmeleri eski yıllardan beri bilinmektedir. Cevherleşmeler çevresinde en yaşlı birim kumtaşlanndan oluşan bir matriks içinde serpantinit, radyolarit, metavolkanit, Permiyen ve Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı bloklarından oluşan Üst Kretase yaşlı Karaali Karışığı' drr. Karışık üzerinde uyumsuzlukla sedimanter-volkanosedimanter kayaçlardan oluşan Eosen yaşlı Hacıpınarı Formasyonu yeralmaktadır. Lösitli bazalt ve andezitlerden oluşan Bicolar Volkanitleri Eosen yaşlı birimleri kesmekte olup Eosen sonrası yaşlı kabul edilmişlerdir. İnceleme alanındaki kurşun-gümüş cevherleşmeleri, Karaali Karışığı içinde, birincisi yüzeye yakın kesimlerde kireçtaşı-kumtaşı dokanağı boyunca çökelmiş silisli karbonatlı travertenler içerisinde, diğerleri ise Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşı blokları içindeki kınk zonlaıı ve çözünme boşlukları içinde damar ve yeralma tipi zenginleşmeler şeklinde olmak üzere üç farklı tip yataklarıma göstermektedirler..VI Cevher örneklerinin mikroskop ve XRD incelenmeleri sonucunda inceleme alanındaki kurşun-gümüş yataklannm sfalerit, galenit, polibasit/pearseit, fahlerz, pirit ve kalkopirit, pirotin, kovellin, piroluzit, markazit, serüsit-anglezit, kalkofanit-aurorit, götit, limonit ve jips içerdiği saptanmıştır. Gözlenen bu minerallerden sfalerit, galenit, polibasit/pearseit, fahlerz, pirit, kalkopirit ve pirotinin birincil oluşumlar; kovellin, piroluzit, markazit, serüsit-anglezit, kalkofanit-aurorit, götit, limonit ve jipsin ise yüzeysel koşullarda gelişen; bozunup yeniden çökelme şeklinde oluşmuş ikincil mineraller oldukları kabul edilmiştir. Kalsit ve kuvars ise gang mineralleridir. Kimyasal incelemeler sonucunda; Eosen yaşlı piroklastik kayaçlann kurşun ve çinko içeriklerinin metabazaltlann ise bakır içeriklerinin diğer kayaç türlerine göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Cevher örneklerinde gümüş minerallerinin az olmasına karşın kimyasal analizlerde gümüş içerilerinin yüksek olması bu elementin galenitin içinde kurşunun yerini alarak tutuklandığını göstermektedir. Ayrıca kadmiyum içeriğinin yüksek olmasına karşın, kadmiyum minerallerinin saptanmamış olması bu elementin sfaleritlerin bünyesinde zenginleşmiş olduğu şeklinde değerlendirilmiştir. İncelemelerin sonuçlan birlikte değerlendirilerek yöredeki cevherleşmelerin silisli-karbonatlı travertenlerin oluşumuna bağlı olarak hidrotermal süreçlerle oluşmuş, epijenetik cevherleşmeler oldukları ve Eosen' den günümüze kadar herhangi bir zaman aralığında (olasılıkla güncele yakın) oluştukları sonucuna varılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Gümüşhacıköy, jeoloji, kurşun-gümüş yatakları

Lead-silver deposits in the Gümüşhacıköy (Amasya) district are known the beginin of this century. The oldest unit around the deposits is the Upper Cretaceous aged Karaali Melange, composed of sandstone and serpantinite, radiolarite, metavolcanic, Permian and Jurassic-Cretaceous limestone blocks. Hacipman formation of Eocene age, consist of sedimentary-volcano-sedimentary roks and overly the Karaali melange with unconformity. Bicolar volcanics, represented by basalt with leucite and andesite, cut the Eocene units. The age of volcanic rocks is assumed as post-Eocene. Lead-silver mineralizations in the investigated area show three different depositional styles as follows; the first type mineralization occurs in the silica-carbonate travertine precipitates developed within the contact zone between the limestone-sandstone. Other types are formed as ore veins and pods in the fracture and karstic caves in the Upper Jurassic-Lower Cretaceous limestone blocks of the Karaali Melange.Sphalerite, galenite, pyrite, chalcopyrite and pyrothine are primary minerals, whereas kovelline, serucite, anglesite and limonite are secondary minerals, formed by weathering and re-precipitation processes, with respect to microscopic and XRD investigations of the ore samples. According to geochemical investigations, lead and zinc contents of the Eocene pyroclastic rocks are high, while copper is enriched in comparing with the other rock units in the area. High silver concentrations of the ore samples in contrast to less amounts of silver minerals indicate that silver replaced the lead in galena. In addition, similary cadminium is enriched in sphalerite. The results of evalutions of all the investigations suggest that the mineralizations in the study area developed by hydrothermal processes in relation to the silica-carbonate travertine occurrences. The age of mineralizations may be in a period of time from Eocene to present. KEY WORDS: Gümüşhacıköy, geology, lead-silver deposits