Sıcak Çermik (Yıldızeli-Sivas) yöresindeki traverten sahalarının jeolojisi ve travertenlerin endüstriyel özellikleri

Abstract

Sıcak Çermik (Yıldızeli-SİVAS) sıcak su sahasında bulunan Karlıkaya, Kandilsırtı, Sankaya ve Uyuz Çermik travertenleri, Türkiye'nin en önemli traverten oluşumlarıdır. Bu çalışmada, sözkonusu traverten oluşumlarının jeolojik ve endüstriyel özellikleri incelenmeye çalışılmıştır. Bu traverten oluşumları damar tipi ve tabaka tipi şeklinde iki farklı yataklanma şekli göstermektedir. Damar tipi travertenler, sıcak sulara kanal görevi yapan geniş çatlaklar boyunca oluşurken, tabaka tipi travertenler, kaynaklardan dışarı boşalmış sıcak sularca yüzeyde oluşturulmuşlardır. Ayrıca, damar tipi travertenler yalnızca albatr tipi yapı gösterirken, tabaka tipi travertenler kabuksu (süngerimsi) ve albatr yapılar göstermektedir. Albatr travertenler; CaC03 'in bağıl olarak yavaş çökelimi ile oluşmuşlardır. Sarı- krem, kırmızı-kahverengi ve beyaz renkli, ince bantlıdırlar. İri boşluklar içermemektedirler. Fakat, kabuksu travertenler CaCO3'ın hızlı çökelimi ile oluşmuş olup, çoğunlukla sarı- krem renkli, bol miktarda büyük boyutlu boşluklar içermektedirler. Travertenlerin endüsriyel özelliklerini belirleyebilmek için, TS 699 (1987), TS 6809 (1989), ISRM (1978) ve Türkiye Mermer Envanteri (MTA, 1966) tarafından verilen standartlara uygun olarak jeoteknik testler uygulanmıştır. Bu testler, incelenmiş travertenlerin bu standartlarda önerilen limitler içinde dağılım gösterdiklerini ve endüstriyel kullanım için uygun olduklarını göstermişlerdir. Özellikle; kabuksu travertenler, yüzey kaplama taşı olarak kullanılabilirler. Albatr travertenler ise süs eşyası üretiminde tercih edilebilirler. İlave olarak, büyük blok üretilemeyen traverten oluşumları, yapı taşı ve çimento hammaddesi üretimi için işletilebilirler.

Karhkaya, Kandilsirti, Sankaya and Uyuz Çermik travertines, located in the vicinity of the Sıcak Çermik geothermal areas (Yıldızeli-SİVAS) are the most important travertine occurences of Turkey. This study deals with the geological and industrial characteristics of these travertine occurences. These travertine occurences show two different depositional styles as; vein and layered types. The vein type travertines occured along the large fractures, which act as the channelways to hot waters, while the layered travertines deposited at surface by the discharged hot water from springs. In addition, the vein type travertines show only albatr structure, while the layered travertines show squamous and albatr structures. The albart travertines were occured by relatively slow deposition of CaC03, they are yellow-cream, red-brown and white colored and they have fine thin bands and do not contain large pores, but the squamous travertines were occured by fast deposition of CaCO3 and they are dominantly yellow-cream colored and contain large amounts of pores with large in size. To identify the industrial characteristics of travertines, the geothechnical tests were applied in accordance with TS 699 (1987), TS 6809 (1989), ISRM (1978) and given by Türkiye Mermer Envanteri (MTA, 1966) standards. These tests showed that the characteristics of these travertines are dispersed within the limits suggested in these standarts and are suitable for industrial usage. Especially, squamous travertines may be used as facing stone and albatr travertines may be preferred to produce ornamental objects. In addition, travertine occurences do not give big blocks can be mined for production of building stone and cement raw material.