Denizovası (Yahyalı-Kayseri) Kurşun-Çinko cevherleşmelerinin jeolojisi ve kökeni

Abstract

Yahyalı(Kayseri) yöresinde, birbiri üzerine itilmiş bir dizi nap dizini yer almaktadır. Çalışma alanında bu naplardan Siyah Aladağ napı ve Basyayla Ofıyolitli Karışığı yer almaktadır. Yapılan incelemelere göre yöredeki litostrtigrafîk dizilim, Devoniyen yaşlı Harabe formasyonu, Karbonifer yaşlı Köşkdere formasyonu, Alt Permiyen yaşlı Sarıoluk formasyonu, Üst Permiyen yaşlı Zindandere formasyonu, Jura yaşlı Uzunkol Tepe Kireçtaşı ve ayrı bir nap olan Senoniyen yerleşim yaşlı Başyayla Ofıyolitli Karışığı, Neojen Kireçtaşı, ve Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Göynük formasyonu şeklinde sıralanabilir. İnceleme alanındaki kurşun - çinko cevherleşmeleri, Üst Permiyen yaşlı Zindandere formasyonu ve Jura yaşlı Uzunkol Tepe Kireçtaşı içerisinde bulunmaktadır. Cevherleşmelerin yan kayacını kireçtaşları oluşturmaktadır. Bazı kesimlerde kireçtaşları yer yer dolomitleşmişlerdir. Cevherleşmeler büyük çoğunlukla fay zonları ile ilişkili olup sadece Celaldağı Desandre cevherleşmesi yankayaç ile uyumlu olarak gözlenmiştir. Çalışma alanındaki cevherleşmeler, çoğunlukla karbonatlı cevher minerallerinden oluşmakta ve toprağımsı bir görünüm sunmaktadırlar. Ancakkarbonatlı cevherler içerisinde korunmuş halde sülfürlü mineraller de gözlenebilmektedir. Cevherleşmelerden alınan örneklerden hazırlanan parlatma blok ve kesitlerinde gerçekleştirilen mikroskop incelemelerinde cevherleşmenin paraj enezinde bolluk sırasına göre simitsonit, serusit-anglezit, galenit, götit- lepidokrozit, pirit, markazit, sfalerit, kovellin, kalsit ve kuvars mineralleri gözlenmiştir. Yapılan kimyasal incelemelere göreyan/çevre kayaçların Pb, Zn, Cu,Ni ve Co içerikleri, bu elementlerin kireçtaşlarındaki olağan bolluğuna göre oldukça yüksektir. Bölgedeki Pb-Zn cevherleşmelerinin yakın dolaylarında herhangi bir magmatik faaliyet (ya da izi) ve/veya magmatik faaliyet - kireçtaşı dokunağında gelişebilecek mineralizasyonlar gözlenmemiştir. Bunun yanısıra Celaldağı desandre cevherleşmesinin yankayaçlar ile uyumlu (sinjenetik) bir oluşum olması, cevherleşmelerde fazla bir çeşitlilik sunmayan mineral parajenezi ve parajenezde, düşük oluşum sıcaklığının göstergesi olarak yorumlanan markazitlerin varlığı, yan/çevre kayaçların Pb ve Zn içeriklerinin bu elementlerin kireçtaşlarındaki ortalama bolluğuna göre hayli yüksek olması, genel anlamda cevherleşmenin bir magmatik aktiviteden doğrudan kökenlenmediğini düşündürmemektedir. Yukarıdaki özellikler ve yankayaç ile uyumlu sinjenetik bir oluşum olan Celaldağı Desandre cevherleşmesi birlikte değerlendirildiğinde, yöredeki cevherleşmelerin oluşumunda esas olarak kimyasal sedimanter bir sürecin etkili olabileceği düşünülmektedir. Akdeniz yöresinde riftleşmenin ilksel aşamalarında metallerce yeterli konsantrasyona ulaşan deniz suyundan itibaren öncelikle indirgen koşullar altında sfalerit ve galenit gibi sülfürlü cevher mineralleri oluşmuştur. Ancak daha sonra gelişen naplanma faaliyetleri sırasında ve/veya sonrasında ortam koşullarının değişimi ile cevherleşmeler çeşitli süreksizliklere yerleşerek, karbonatlaşmış/sülfatlaşmışlardır.

Nappes which are pushed one onto another exist Yahyalı (Kayseri). Siyah Aladağ nappe and Basyayla Ophiolitic complex are found in the study area. The litostratigraphhic sequence is as follows; Devonian Harabe Formation, Carbonifer Köşkdere Formation, Lower Permian Sarioluk Formation, Upper Permian Zindandere Formation, Jurrasic Uzunkoltepe Limestone and Senonian Settle up aged Başyayla Ophiolitic complex, Neogene Özbek Limestone and Upper Miocene- Pliocene Göynük Formation. The mineralization of lead-zinc hosted by Upper Permian aged Zindandere Formation and Jurrasic Uzunkoltepe Limestone. Limestones exist as host rocks of mineralization and limestones were dolomitizated in some areas. In general, most of the mineralization were deposited within the fault zones, but the mineralization in Celaldağı Desandre area is concordant with the calcereous host rock. ' The Pb-Zn deposits in the study area, mainly, consist of carbonate ore minerals and have soil form. However, some of them include of sulphide minerals relict. Microscobic and XRD investigations showed that on the observations of polished blocks and thin sections mineral paragenesis as smithsonite, cerussite-anglesite, galena, geothite-lepidocrocite, pyrite, marcasite, sphalerite, covellite, calcite and quartz from the most to the least respectively. The Pb, Zn, Cu, Ni and Co contents of host/country rocks are higer than the average contents of limestones. No magmatic activity have been observed within the study area. Also, the possible expectation of limestone alteration caused by magmatic activity at the contact of limestone was not detected. Also, from the observations and findings which area; Celaldağı Desandre mineralizations concordante with host rock, occurrence of marcasite considered as indicator of lower formation temperature, poor paragenesis, the higher ratio of Pb and Zn content of host/country rocks indicates that the mineralization could not be a result of direct magmatic activity. Evolution of the mentioned characteristic together with syngenetic Celaldağı Desandre mineralizations led us to think that syn-sedimantery chemical processes could be responsible for the mineralization in the study area. In the preliminary stage of rifting in Mediterranean regon, primarily sphalerite and galena formed under reducing conditions in sea water which was saturated by metals. However, later and/or during napping, minerals were been transformed to carbonate/ sulphate forms under changed environmental conditions.