Sivas`ta trafik kökenli ağır metal kirliliğinin izlenmesi

Abstract

Ill ÖZET Yüksek Lisans Tezi Sivas'ta Trafik Kökenli Ağır Metal Kirliliğinin İzlenmesi Tuncay ÇINAR Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Adil ELİK 2000 yılı, Temmuz ve Eylül aylarında yerel ve zamansal olarak Sivas'ta trafik kökenli ağır metal kirliliği izlenmiştir. İki örnekleme stratejisi izlenmiştir: Bunlardan ilki biyo-toplayıcı olarak Fabaceae Rabinia Pseudoacacia L. (akasya) filizi ve diğeri ise aynı örnekleme sitelerinden alınan partiküllerdir. Ana caddeye yakın sekiz örnekleme sitesi seçilmiş ve tüm örneklerde Pb, Ni, Cu, Zn ve Cd birikmesi araştırılmıştır. Bu araştırmada biyo-toplayıcılar ultrasonik liçing metodu (ULM) ve küllendirme metodu (KM), Partiküller ise ULM ve geneleksel metod (GM) ile analize hazırlanmıştır. Ağır metal derişimlerinin belirlenmesi için alevli atomik absorpsiyon spektrometresi (FAAS) kullanılmıştır. Biyo-toplayıcı örnekleri göz önüne alındığında, şehir örnekleri ile zemin düzey örnekleri arasında site 6'da Pb, Ni ve site 7'de Ni değerleri dışında tüm metaller için 0.05 olasılıkla anlamlı fark vardır. Partikül örnekleri için (ULM ve GM'da) ise tüm metallerde 0.05 olasılılıkla anlamlı fark vardır. Bu sonuçlar, kentin antropojenik kirliliğe maruz kaldığını ortaya koymaktadır. Kirlenim faktörleri (KF) tanımlanarak antropojenik ağır metal kirliliği düzeyi ve ağır metal kirletici kaynaklan belirlenmiştir. Ortalama ağır metal KF verilerine göre, ağır metallerin kentte zenginleşmesi filiz için Pb>Zn>Ni>Cd>Cu ve partikül için Pb>Zn> Cd > Ni >Cu sıralamasındadır. Buna göre kentin en fazla Pb ve ZnIV kirliliğine maruz kaldığı belirlenmiştir. Genel olarak, elde ettiğimiz verilerden kirlenme seviyesinin 1993 'e göre daha yüksek olduğu bulunmuştur Anahtar Sözcükler: Ağır Metal Kirliliği, Çevre Kirliliği, Biyo-Toplayıcılar, Partiküller, Ultrasonik Liçing Metodu, Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi.

V SUMMARY M.Sc. Thesis Monitoring of Traffic Related Heavy Metal Pollution in Sivas by Tuncay ÇINAR Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Chemistry Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Adil ELİK Local and time dependent traffic related heavy metal pollution in Sivas was monitored during July and September 2000. Two sampling strategy were followed: one was bio-collectors using Fabaceae Rabinia Pseudoacacia L. (acacia) sprouds and the other was the particules collected from the same sampling stations. Eight different sampling sites were determined where near to the main alteries. Pb, Ni, Cu, Zn and Cd accumulations were monitored in all samples. While ultrasonic leaching (ULM) and ashing (AM) methods were applied on bio-collectors; ULM and conventional method (CM) were applied on the particles. In order to determine the heavy metal concentration a flame atomic absorption spectrometry (FAAS) was used. If bio-collector samples are considered, there are significant differencies at 0.05 probability between the samples obtained in city center and ground back (base level), except for Pb and Ni at samling site 6; and for Ni at site 7. There are also significant differencies between the particle samples (ULM and CM) for all metals at 0.05 probability. These results reveals that city center has been heavy exposed to anthropogenic pollution. The pollution factors (PF) were defined and anthropogenic heavy metal pollution and their sources were determined from PF. According to the mean of PF values accumulation of heavy metals in city center is in order Pb>Zn>Ni>Cd>Cu for bio-collector and Pb>Zn> Cd > Ni >Cu forVI particles. It is concluded that city is exposed to Pb and Zn pollution. In general, these results are also higher than the pollution levels determined in 1993 for sprout samples. Key words: Heavy Metal Pollution, Environmental Pollution, Bio-Collector, Particles, Ultrasonic Leaching Method, Atomic Absorption Spectrometry.