Anadolu erken pliyosen fauna istifinin Rodentia ve Lagomorpha (mammalia) fosilleri ve biyokronolojik, paleobiyocoğrafik, paleoekolojik ve paleoklimatolojik anlamları

Abstract

ÖZET Doktora Tezi ANADOLU ERKEN PLİYOSEN FAUNA İSTİFİNİN RODENTIA VE LAGOMORPHA (MAMMALIA) FOSİLLERİ VE BİYOKRONOLOJİK, PALEOBİYOCOĞRAFİK, PALEOEKOLOJİK VE PALEOKÜMATOLOJİK ANLAMLARI Fadime SU ATA ALPASLAN Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Engin ÜNAY Anadolu Erken Pliyosen lokaliteleri, Maritsa, İğdeli, Babadat, Akçaköy, Çalta, Taşova, Ortalıca ve Tozaklar'dan bulunan Rodentia ve Lagomorpha fosilleri taksonomik olarak incelenmiş ve bu fauna topluluklarının her birinin bileşimi biyokronokronolojik, paleobiyocoğrafik ve paleoekolojik olarak yorumlanmıştır. Çalışma alanındaki faunaların kompozisyonunun coğrafık etkilerden bağımsız olduğu varsayılmıştır. On dokuzu İğdeli, dokuzu Babadat ve beşi Akçaköy lokalitelerinden olmak üzere otuzüç takson tanımlanmıştır. Bu taksonlar, sekizi Rodentia, (Arvicolidae, Muridae, Cricetidae, Spalacidae, Gerbillidae, Gliridae, Sciuridae ve Eomyidae) ve ikisi Lagomorpha (Leporidae ve Ochotonidae) olmak üzere on aile ve yirmi dokuzu Rodentia olmak üzere otuz iki cinse aittir, iğdeli lokalitesinden dört, Myomimus igdeliensis n. sp., Pseudomeriones hansi n. sp., Occitanomys vandami n. sp., Ochotona mediterranensis n. sp. ve Akçaköy lokalitesinden bir, Promimomys enginae n. sp., olmak üzere beş yeni tür tanımlanmıştır. Fauna topluluklarının göreli yaşları Rodentia ve Lagomorpha dişlerinin evrimsel aşamasına dayalı olarak çıkarılmıştır. En yaşlı fauna Maritsa, en Geç Miyosen/Geç Turoliyen/MN13 ya da en Erken Pliyosen/Erken Russiniyen/14a, İğdeli faunası Erken Pliyosen/Erken Russiniyen/MN14a, Çalta faunası ErkenVI Pliyosen/Geç Russiniyen/MN15a ve Ortalıca, Taşova ve Tozaklar faunaları Erken Pliyosen/Geç Russiniyen/MN15b olarak dikkate alınmıştır. Faunaların paleoortam/iklim yorumları kapsadıkları Rodentia taksonları temelinde oluşturulan demografik ve ekolojik grupların nisbi çokluğuna ve güncel küçük memeli kommüniteleri ile Eski Dünyanın kuzey batı kısmının günümüzde aldığı yağış miktarı ilişkisine dayalı bir eşitliğe göre hesaplanan yıllık yağış ortalamalarına göre yapılmıştır. Demografik grupların tür sayısı toplamının yüzde değerlerine göre, Ortalıca/Taşova faunaları istifte göreli olarak tahmin edilebilirliğin en yüksek olduğu, Çalta faunası da tahmin edilebilirliğin en düşük olduğu bir ortamı ve İğdeli başta olmak üzere Maritsa, Babadat, Akçaköy ve Tozaklar faunaları istifte tahmin edilebilirliğin göreli olarak orta olduğu bir ortamı yansıtmaktadırlar. Ekolojik grupların yüzdelerine dayalı değerlendirmelere göre, Çalta faunası göreli olarak en kurak, nemli-kurak mevsimselliğin görüldüğü ve tahmin edilebilirliği en düşük bir ortamı, Ortalıca/Taşova faunaları göreli olarak en nemli, en soğuk ve soğuk-sıcak mevsimselliğin ve tahmin edilebilirliğin en yüksek olduğu bir ortamı, diğer faunalar ise bu iki durum arasında değişik durumları yansıtmaktadır, iğdeli, Babadat, Akçaköy ve Çalta faunaları için elde edilen yıllık yağış ortalaması değerleri step ortamların yıllık ortalama yağış miktarına uymakta, Ortalıca, Taşova ve Tozaklar faunalarının yıllık ortalama yağış miktarları ise savan ortamlarınınkine yaklaşmaktadır. Demografik gruplamaya dayalı değerlendirmelerle elde edilen sonuçların ekolojik gruplamaya dayalı değerlendirmelerle elde edilenlere büyük bir paralellik gösterdiği ve yıllık yağış ortalamasına dayalı olarak elde edilen sonuçların da Rodentia ekololojik gruplamasının yüzdelerine dayalı olarak yapılan nemlilik diyagramlarından elde edilen sonuçlara tam olarak uyduğu ortaya çıkmaktadır. Anadolu Erken Pliyosen Rodentia ve Lagomorpha faunalarında geniş coğrafik dağılımları olan Avrupa ve Asya türleri baskındır. Endemik türler enderdir ve az miktarda olan Afrika kökenli türler ise en Geç Miyosen-en Erken Pliyosen yaşlı topluluklara sınırlıdır. Anahtar Kelimeler: Anadolu, Erken Pliyosen/Russiniyen, Rodentia-Lagomorpha, Taksonomi, Biyokronoloji, Paleoekoloji.

vıı SUMMARY Phd Thesis THE RODENTIA AND LAGOMORPHA (MAMMALIA) OF THE EARLY PLIOCENE FROM ANATOLIA: BIOCRONOLOGICAL, PALEOGEOGRAPHICAL, PALEOECOLOGICAL AND PALEOCLIMATOLOGICAL IMPLICATIONS Fadime SUATA ALPASLAN Cumhuriyet University Graduate School of Natural and Applied Sciences, Department of Geology Supervisor: Prof. Dr. Engin ÜNAY The taxonomy of the Rodentia and Lagomorpha from the Eastern Mediterranean Pliocene localities Maritsa, İğdeli, Babadat, Akçakoy, Çalta.Taşova, Ortalıca and Tozaklar is studied and the composition of each of these assemblages of Glires is interpreted in terms of biostratigraphy, paleoecology and paleogeography. The composition of the faunas within the study area is supposed to be independent of geographical influences. Thirtythree species of rodents belonging to eight families (Arvicolidae, Muridae, Cricetidae, Gerbillidae, Spalacidae, Sciuridae, Gliridae and Eomyidae), one species of Leporidae and one species of Ochotonidae are recognised. Four of the rodent species (Promimomys enginae n. sp., Myomimus igdeliensis n. sp., Psuedomeriones hansi n. sp., Occitanomys vandami n. sp.) and the lagomorph Ochotona mediterranensis n. sp. are new to science. The relative ages of the assemblages are inferred on the basis of the stage-of- evolution of the rodent dentitions. The oldest fauna, Maritsa, is considered to be of latest Miocene or earliest Pliocene age (MN 13/14, Late Turolian/Earlyvııı Ruscinian). The youngest fauna studied, the one from Tozaklar, is considered to be of latest Early Pliocene age (MN 15b, Late Ruscinian). In order to reconstruct the paleoecology as suggested by the various assemblages, three methods have been applied: a) The rodents are divided into three demographic groups and the relative frequency of species allocated to these groups in each locality is used as a measure of predictibility of the paleoenvironment. Application of this method leads to the conclusion that the assemblage from Çalta represents relatively the least predictable environment and that the assemblages from Taşova and Ortalıca represent relatively the most predictable environment. The other assemblages studied occupy intermediate positions between these two extremes, b) The rodents are divided into ecological groups and the relative frequency of species allocated to these groups in each locality is used as a measure of humidity, temprature, seasonality and predictability of the paleoenvironment and the application of this method leads to the conclusion that the assemblage from Çalta represents the driest and the least predictable environment with some wet-dry seasonality whereas the Taşova/Ortalıca faunas suggest the most humid and the coldest environment with the highest cold-warm seasonality and the highest predictability. The other assemblages studied occupy intermediate positions between these two extremes, c) The mean annual precipitation scores calculated on an equation based on the recent relation between small mammal communities and rainfall in the northwestern Old World. The mean annual precipitation scores calculated for the iğdeli, Babadat, Akçaköy and Çalta assemblages are as in extant steppes, while the results for Ortalıca, Taşova and Tozaklar are close to the situation in savannas. The results obtained by these methods to reconstruct paleoecology are in line. The Early Pliocene rodent and lagomorph faunas are dominated by European and Asiatic species with large geographical ranges. Endemic species are rare and the few that show African affinities are restricted to the assemblages of Latest Miocene-Earliest Pliocene age.