Türkiye`de ender yayılış gösteren Censiyan (Gentiana lutea subsp. symphyandra Murb. Hayek)`ın tohumla çoğaltılması ve süs bitkisi özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de nadir yayılış gösteren, toplanması sebebi ile nesli tehlike altında olan censiyanın tohumla çoğaltılabilmesi ve süs bitkisi özelliklerinin belirlenerek kullanım olanaklarının belirlenmesi amacıyla 2009-2010 yılları arasında yürütülmüştür.Tohumla çoğaltım çalışmalarında 3 farklı deneme yürütülmüştür. İlk denemede farklı ön uygulama yapılan tohumların kontrollü koşullarda farklı tarihlerdeki çimlenme hızı ve gücü, ikinci uygulamada aynı ön uygulama yapılan tohumların ısıtmasız sera koşullarında farklı tarihlerdeki çıkış gücü, üçüncü uygulamada ise +1 ºC'de farklı sürelerde nemli katlamaya tabi tutulan ve farklı dönemlerde ekilen tohumların dış koşullarda çıkış gücü tespit edilmiştir. Süs bitkisi özelliklerinin belirlenmesinde ise bitkinin doğal yaşam alanında morfolojik, fenolojik gözlemleri yapılmış ve ayrıca iklim odasında vazo ömrü belirlenmiştir.Çalışma sonunda, tüm zamanlarda çimlenme oranı açısından en iyi ön uygulama 24 saat 500 ppm GA3 ile muameleden, ısıtmasız serada çıkış oranı açısından +1 ºC'de 5 ay süreli nemli katlamadan, dış koşullarda çıkış oranı açısından ise tohum hasadından 1-15 Ocak'a kadar +1 ºC'de nemli katlama uygulamasından elde edilmiştir. Ayrıca süs bitkisi özellikleri açısından, Gentiana lutea'nın kesme çiçek ya da dış mekan süs bitkisi olarak kullanılabileceği belirlenmiştir.

This study was carried out between 2009-2010 in order to determine ornamental plants characteristics, use possibilities and potential for seed propagation of Yellow Gentian, a rarely disseminated and endangered species in Turkey due to collection from the nature.Seed multiplication studies were carried out with three different experiments. The germination speed and vigor of the seeds treated with different pretreatments were determined under controlled conditions and at different dates in the first experiment. The shoot vigor of seeds treated with same pretreatments as in the first experiment was determined at unheated greenhouse conditions and at different dates in the second experiment. The shoot vigor of seeds treated with stratification at +1 ºC in different periods and different sowing times were determined at outdoor in the third experiment. To determine of ornamental plant characteristics, morphological and phenological properties of this species were observed in natural habitats. Also, the vase life was determined in a climate chamber.The results of this study showed that, the best pretreatments were 500 ppm GA3 at 24 hours in terms of germination rate in all experiments, stratification at +1 ºC five months in terms of shoot rate at unheated greenhouse, stratification at +1 ºC from seed harvest until 1-15 January in terms of shoot rate at outdoor. Also according to ornamental plants properties, Gentiana lutea can be used as a cut flower and an outdoor ornamental plant.