Kuzey Ege`de avlanan vatozların (rajidae) biyoekolojik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Şubat 2005-Aralık 2007 tarihleri arasında Saros Körfezi, Kuzey Ege Denizi'nde Rajidae familyasına ait vatozlardan Raja clavata, Raja miraletus, Raja radula, Rostroraja alba, Dipturus oxyrinchus ve Leucoraja naevus'un yaş kompozisyonu, büyüme özellikleri, ilk eşeysel olgunluk boyu, üreme, stok yoğunlukları ve beslenme alışkanlıkları çalışılmıştır. Örnekler 0-50m, 50-100m, 100-200m ve 200-500m derinliklerinden aylık trol çekimleri yapılarak toplanmıştır. Büyüme özellikleri kullanılarak türlerin von Bertalanffy büyüme sabitleri hesaplanmıştır; R. clavata; L?=99,99cm, K=0,15yıl-1, t0=-1,08yıl, R. miraletus; L?=62,43cm, K=0,28yıl-1, t0=-0,54yıl, R. radula; L?=107,75cm, K=0,09yıl-1, t0=-1,40yıl, R. alba; L?=311cm, K=0,04yıl-1, t0=-0,25yıl ve D. oxyrinchus; L?=256,46cm, K=0,04yıl-1, t0=-1,17yıl. Boy-ağırlık ve disk genişliği-ağırlık ilişkileri sırasıyla, R.clavata; TW=0,0016*TL3,3249 ve TW=0,0138*DW3,1019, R. miraletus; TW=0,0017*TL3,2666 ve TW=0,0055*DW3,3757, R. radula; TW=0,0021*TL3,3195 ve TW=0,0091*DW3,2914, R. alba; TW=0,0019*TL3,2679 ve TW=0,0063*DW3,2161, D. oxyrinchus; TW=0,0008*TL3,3532 ve TW=0,0043*DW3,2875 olarak hesaplanmıştır.Türlerin gonadosomatik indeks ve kondisyon faktörü değerleri incelendiğinde, R. clavata'nın üreme döneminin ilkbahar ve yaz başında olduğu görülmüştür. Diğer taraftan R. miraletus'un üreme dönemi daha uzun ve mevsimsel değişimler göstererek, birincisi ilkbaharda gerçekleşmiş bunu yaz sonu ve sonbahar takip etmiştir. Benzer olarak, D. oxyrinchus'un üreme döneminin ayrıca daha uzun sürerek, yumurtlama dönemi yaz sonundan başlayıp sonbahara ve kışa kadar devam etmiştir. R. alba'nın üreme periyodu diğer türlerden daha uzun olarak hemen hemen tüm yıl boyunca devam etmiştir.R. clavata, R. miraletus, R.radula, R. alba ve D.oxyrinchus'larda toplam ölümlerin üssi katsayıları sırasıyla Z=0,25, 0,50, 0,23, 0,20 ve 0,20yıl-1 olarak hesaplanmıştır. Bu türler için doğal ölümlerin üssi katsayıları M= 0,12, 0,18, 0,14, 0,09, 0,13yıl-1 ve balıkçılık ölümlerinin üssi katsayıları F=0,13, 0,32, 0,09, 0,11 ve 0,07yıl-1 olarak hesaplanmıştır. R. clavata ve R. alba'nın sömürülme oranları sırasıyla, 0,51 ve 0,57yıl-1'dir, bu durum populasyonda aşırı avcılığın henüz başladığının bir göstergesidir. R. radula ve D. oxyrinchus'un sömürülme oranları sırasıyla, 0,39 ve 0,37yıl-1'dir ve bu iki tür üzerinde avcılık baskısının olmadığının göstergesidir. Diğer taraftan, R. miraletus'un sömürülme oranı 0,64yıl-1 olarak hesaplanmıştır, bu oran Saros Körfezi'nde bu tür üzerinde aşırı avcılık baskısını göstermiştir.R. clavata, R. miraletus, R. radula, R.alba and D. oxyrinchus'un mide içeriği analizleri türlerin kabuklular ve balıklarla beslendiğini ortaya çıkarmıştır. Bu türlerin erkek ve dişileri arasında besin kompozisyonları bakımından önemli bir farklılığın bulunmadığı tespit edilmiştir (P>0,05). Çalışılan alanda besin kompozisyonundaki başlıca kabuklular (Goneplax rhomboides, Liocarcinus depurator, Parapenaus longirostris, Athelecyclus roduntatus) ve balık (Mullus barbatus) olarak belirlenmiştir.Vatozların ortalama birim av (kg/sa) ve biyokütle indeksi (kg/km2) değerleri sırasıyla; 4,87kg/sa ve 91,18kg/km2'dir. Yıllar itibarıyla türlerin ortalama birim av ve biyokütle indeks değerleri 2005 yılında, 4,41kg/sa ve 84,00kg/km2, 2006 yılında, 4,74kg/sa ve 90,41kg/km2 ve 2007 yılında 5,29kg/sa ve 96,64kg/km2 olarak tespit edilmiştir.

In this study, age composition, growth characteristics, length at first maturity, reproduction, stock densities and feeding habits of Raja clavata, Raja miraletus, Raja radula, Rostroraja alba, Dipturus oxyrinchus and Leucoraja naevus belonging the Rajidae family were studied in the Saros Bay, North Aegean Sea between February 2005-December 2007. Samples were collected monthly at depths ranging from 0-50m, 50-100m, 100-200m and 200-500m by trawling. von Bertalanffy growth constants of were calculated by using species specific growth characteristics; R. clavata; L?=99,99cm, K=0,15yr-1, t0= -1,08yr, R. miraletus; L?=62,43cm, K=0,28yr-1, t0=-0,54yr, R. radula; L?=107,75cm, K=0,09yr-1, t0= -1,40yr, R. alba; L?=311 cm, K=0,04yr-1, t0=-0,25yr ve D. oxyrinchus; L?=256,46cm, K=0,04yr-1, t0=-1,17yr. The length-weight and disc length-weight relationships were calculated as TW=0,0016*TL3,3249 and TW=0,0138*DW3,1019 for R.clavata; TW=0,0017*TL3,2666 and TW=0,0055*DW3,3757 for R. miraletus; TW=0,0021*TL3,3195 and TW=0,0091*DW3,2914 for R. radula; TW=0,0019*TL3,2679 and TW=0,0063*DW3,2161 for R. alba; TW=0,0008*TL3,3532 and TW=0,0043*DW3,2875 for D. oxyrinchus, respectively.Gonadosomatic index and condition factors of these species, indicated that the reproduction period of R. clavata was in the spring and early summer. On the other hand the reproduction periods of R. miraletus was longer and showed seasonal patterns; the first one was in the spring, followed by late summer and autumn. Similarly, the reproduction period of D. oxyrinchus was also longer including spawning periods starting from late summer to autumn and through the winter. The reproduction period of R. alba was almost year around and was considerably longer than those of others.Exponential coefficients of total mortality of R. clavata, R. miraletus, R.radula, R. alba and D.oxyrinchus were estimated as Z=0,25, 0,50, 0,23, 0,20 and 0,20yr-1, respectively. Exponential coefficients of natural mortality for these species were calculated as M= 0,12, 0,18, 0,14, 0,09, 0,13 and exponential coefficients of fishing mortality were calculated as F= 0,13, 0,32, 0,09, 0,11 and 0,07yr-1. The explotation rate of R. clavata and R.alba were 0,51 ve 0,57yr-1, respectively and indicated that slightly overfished populations. The explotation rate for R. radula and D. oxyrinchus were calculated as 0,39 and 0,37yr-1 , respectively and indicated that there is no fishing pressure for these two species. On the other hand, the explotation rate for R. miraletus was estimated as 0,64yr-1 showed that this species is currently being overfished in Saros Bay.The analysis of stomach contents revealed that R. clavata, R. miraletus, R. radula, R.alba and D. oxyrinchus feed on a wide variety of crustaceans and fishes. There were not significantly difference in composition of the diet of male and female of these species (P>0,05). In the study area the diet composition mainly of crustaceans (Goneplax rhomboides, Liocarcinus depurator, Parapenaus longirostris, Athelecyclus roduntatus) and fish (Mullus barbatus).The average catch per unit effort (kg/sa) and biomass index (kg/km2) values of the rays were 4,87kg/h and 91,18 kg/km2 respectively. On a yearly basis, average catch per unit effort and biomass index values for these species were determined as 4,41kg/h and 84,00kg/km2 in 2005, 4,74kg/h and 90,41kg/km2 in 2006, 5,29kg/h and 96,64kg/km2 in 2007.