Keçicilikte sağlık uygulamaları kayıtlarından yararlanma olanakları üzerine araştırmalar

Abstract

Bu çalışmada Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Teknolojik ve Tarımsal Araştırma Merkezi, Keçicilik Birimi'nde yetiştirilmekte olan Türk Saanen genotipi süt keçisi sürüsünde tutulan 2002 ? 2008 yıllarına ait sağlık uygulama kayıtları kullanılmıştır. Bireysel sağlık kartlarına kayıt edilen sağlık uygulamalarının bilgisayar ortamına aktarılarak değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Sağlık kaydı tutma ve kayıt kalitesine yönelik çıkarımlar ile sağlık kayıtlarının analizi çalışmanın amaçlarından biridir. Sağlık uygulama kayıtlarının analizinde düşük frekansa sahip olan sağlık kayıtlarının birleştirilmesi ve standardizasyonu amacıyla sağlık sorunlarına ilişkin belirtiler ve tanılar hastalık gruplarına göre (infeksiyöz, paraziter, travmatik, üreme, metabolik, solunum, ishal, yüzlek apseler, agalaksi, ayak-bacak, göz, meme, deri ve diğer genel sorunlar) gruplandırılmıştır. Sağlık bozukluklarına yönelik sistematik faktörlere (hastalanma yılı, mevsimi, yaşı ve cinsiyet) ilişkin hayvan başına aylık sağlık uygulama toplamları (ASUT) hesaplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre ASUT bakımından yıllar arasında önemli varyasyon gözlenmiş, 2004 yılının en fazla sağlık uygulaması yapılan yıl olduğu tespit edilmiştir. İnfeksiyöz sorunlar en fazla sağlık uygulaması yapılan sağlık sorunu olarak tespit edilmiştir. Yaz ve sonbahar mevsimleri yüksek sağlık uygulamaları ile ön plana çıkmıştır. İnfeksiyöz ve agalaksi sorunlarının yaz ve sonbahar, solunum yolu sorunlarının yazın, paraziter sorunların ise özellikle ilkbaharda yüksek insidense sahip olduğu tespit edilmiştir. İshal sorunlarının özellikle oğlaklarda yüksek oluş sıklığına sahip olduğu ve yaş ile birlikte ishal vakalarının azaldığı belirlenmiştir. Oğlaklarda en fazla sağlık uygulamasının ilk 1 aylık süreçte gerçekleştiği görülürken, yaşla birlikte sağlık uygulama sıklığında azalma meydana gelmektedir. Erkeklerde travmatik sorunlara ait ASUT dikkat çekici olup, bunların önemli bir kısmının ayak-bacak sorunlarından kaynaklandığı görülmüştür. Keçiler ve oğlaklara ait regresyon katsayıları ve odds oranları genelleştirilmiş eşitlik kestirimi yöntemi kullanılarak tahmin edilmiştir. Buna göre sistematik faktörlerin sağlık sorunları üzerinde farklı etkileri tespit edilmiştir. Buna göre ishal sorunlarının çebiçlerde 3 ve daha yaşlı keçilere nazaran 7,6 kat daha fazla görüldüğü belirlenmiştir. Sağlık uygulama kayıtları kullanılarak doğrusal baba modeli ile söz konusu sağlık sorunlarına ait kalıtım derecelerinin h2=0,00 ile 0,09 arasında değiştiği bulgulanmıştır. En yüksek kalıtım derecesi tahminin 0,09 (SH=0,063) ile ishal sorunlarına ait olduğu bulgulanırken, solunum yolu sorunlarına ilişkin kalıtım derecesi 0,03 (SH=0,036) olarak tahmin edilmiştir.

Health records of Turkish Saanen Dairy goat flock were used in this study. The animals belong to the experimental farm of Canakkale Onsekiz Mart University. Records keeping occured between 2002 and 2008 years. Health observations were recorded as a individual charts. The records were transferred to the computer and evaluated. One of the aims of this study is the inference of health record keeping and record quality. Each symptom or diagnosis were grouped as disease-disorder groups (infectious, parasitic, traumatic, reproductive, metabolic, respiratory, diarrhoea, abscess, agalactia, leg-foot-claw, eye, udder, skin problems and other general disorders) to standardize and combine application data. Monthly health application sum per animal were calculated concerning systematical factors (year, season, age and sex) of health disorders. High variation was obtained between years and the most health application was achieved in 2004. Infectious problems had higher health application. The means of health application were greater for summer and autumn seasons. In particular, infectious and agalactia problems in summer, respiratory problems in summer and parasitic problems in spring had higher application incidence. Particularly, diarrhoea problems were high in goats, and these problems decreased along with aging. The most health problems were in young goats having 1 month age and application frequency decreased with aging. In bucks, particularly, traumatic problems were highest and these problems occured through leg-foot-claw disorders. The regression coefficients and odds ratios were estimated by GENMOD procedure using GEE model for adult goats and goat kids. It was obtained significant differences among systematical factors (year, season, age). Diarrhoea possibilities for adult goats decraesed with aging, and 6 months -1.5 years old goats exhibited 7.6 times more diarrhoea problem possibility comparision with goats for 3 years and more aging. Estimations of heritability through using linear sire model health application records were h2=0.00-0.09 for all diseases. The highest heritability was estimated for diarrhoea events with h2=0.09 (SE=0.063), and heritability for respiratory problems was h2=0.03 (SE=0.036).