Hakkari-Üzümlü oksitli çinko cevherinin sülfürik asit liçi ve solvent ekstraksiyonla değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Hakkari-Üzümlü yöresi oksitli çinko cevherinden, H2SO4 liçi ile elde edilen çinko çözeltilerinden solvent ekstraksiyon ile çinkonun yanında, alüminyum, kadmiyum, bakır, mangan, nikel, arsenik ve kurşunun DEHPA ve CYANEX-272 organiklerini kullanarak seçimli olarak kazanılması araştırılmıştır.Öncelikle Hakkari-Üzümlü oksitli çinko cevherinin kimyasal ve mineralojik özellikleri belirlenmiştir. Sülfürik asit liçi araştırmalarında; liç karıştırma hızı, liç süresi, liç asit derişimi, liç sıcaklığı, cevher tane iriliği ve katı/sıvı (cevher / çözelti) oranı parametreleri incelenmiştir. Belirlenen optimum koşullar sonucunda, %94.02 Zn, %2.80 Fe, %98.93 Ca, %94.40 Cd, %46.62 Ni, %24.43 As ve %55.29 Al çözündürme verimlerine ulaşılmıştır.Liç çözeltisinde bulunan Fe, Zn, Al, Ca, Cu, Mn, As, Ni ve Cd metallerinin DEHPA ve CYANEX-272 organikleriyle denge pH'sına bağlı olarak yükleme izotermleri araştırılmıştır. Yükleme izotermlerinin incelenmesi sonucunda çözeltide bulunan demirin uzaklaştırılması anlaşılmıştır. Liç çözeltisinden demirin uzaklaştırılması işlemi gerçekleştirilmiştir. Demir uzaklaştırma sonrası liç çözeltisine solvent ekstraksiyon araştırmaları yapılarak akım şeması geliştirilmiştir.Anahtar Kelimeler: çinko cevheri, liçing, solvent ekstraksiyon, DEHPA, CYANEX-272.

In this study, solvent extraction of zinc as well as zinc H2SO4 solutions obtained by leaching with solvent extraction of zinc, as well as aluminium, cadmium, copper, manganese, nickel, arsenic and lead using DEHPA and CYANEX-272 from leaching solution of a zinc oxide ore from Hakkari-Üzümlü region were investigated.First, chemical and mineralogical properties of the ore were determined. During H2SO4 leaching studies the effects of stirring speed, leaching time, acid concentration, temperature, particle size and solid / liquid ratio were investigated. Leaching recoveries of 94.02% Zn, 2.80% Fe, 98.93% Ca, 94.40% Cd, 46.62% Ni, 24.43% As and 55.29% Al were obtained at determined optimum conditions.Then, leaching isotherms were investigated depending on equilibrium pH of Fe, Zn, Al, Ca, Cu, Mn, As, Ni, Cd metals with DEHPA and CYANEX-272 organics. Since it was necessary from these isotherms, removal of iron present in the solution were performed. After iron removal, investigations for solvent extraction were carried out and flowsheets were developed.Key words: zinc ore, leaching, solvent extraction, DEHPA, CYANEX-272.