Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde verim ve kalite özelliklerinin incelenerek Çanakkale yöresine uygun olanların belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma yurtiçi ve yurtdışı orijinli 40 farklı ekmeklik buğday genotipinin Çanakkale koşullarında bitkisel özellikler, verim, un kalite özellikleri bakımından karakterize edilmesi ve genetik akrabalıklarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırma 2008-2009 ve 2009-2010 yetiştirme sezonlarında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Dardanos Araştırma ve Uygulama Birimi'nde yürütülmüştür. Araştırmada dane verimi değerlerinin yanı sıra bitkisel özellikler ve un kalite testleri hakkında ölçümler gerçekleştirilmiş ve gliadin bant analizlerine dayalı akrabalık ilişkileri incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre bölgede hâkim olan çeşitlerden Sagittario genotipinin yüksek verimli (632,8 kg/da) ve kaliteli bir çeşit olarak önerilebileceği ancak diğer hâkim çeşitler olan Gönen ve Kaşifbey'den daha iyi genotiplerin de var olduğu anlaşılmıştır. İncelenen özellikler bakımından kullanılan genotiplerin ortalama değerlerine göre, dane verimi 282,7-632,8 kg/da, başaklanma gün sayısı 145,3-170,8 gün, bitki boyu 62,8-96,1 cm, başak ağırlığı 2,50-3,50 g, başak uzunluğu 8,0-10,4 cm, başakçık sayısı 15,7-20,1 adet, başakta dane ağırlığı, 1,60-2,66 g, başakta dane sayısı 43,1-64,3 adet, nem oranı % 10,6-13,8, bin dane ağırlığı 29,0-49,6 g, hektolitre ağırlığı 74,1-82,3 kg, un randımanı % 62,6-77,5, kül oranı % 0,40-0,64, protein oranı % 9,2-13,0, gluten oranı % 25,0-37,1, gluten indeks değeri % 55,1-94,2, sedimantasyon değeri 30,8-52,3 ml ve beklemeli sedimantasyon değeri 29,2-56,0 ml arasında değişim göstermiştir. Verim ile diğer özellikler arasındaki ilişkiler incelenmiş ve bitki boyu (r=0,52***), hektolitre ağırlığı (r=0.45***) ve başakta dane ağırlığının (r=0,36***) verim ile önemli ve pozitif yönde ilişkileri tespit edilmiştir. Gliadin bant analizlerine göre kullanılan genotipler iki ana grupta toplanmış ve bu gruplar içerisinde dikkate değer bir varyasyon olduğu belirlenmiştir. Islah orijini yakın veya benzer coğrafyalarda olan genotiplerin gliadin bant dizilerine göre genetik yakınlıklarının bulunduğu anlaşılmış, fakat özellikleri ile gliadin bant dizilerine göre oluşan gruplar arasında bir ilişki tespit edilememiştir.

This research study was conducted to characterize 40 different domestic or introduced bread wheat genotypes for their agronomic traits, grain yield and flour quality traits under Çanakkale conditions; and to determine the genotypic relationships among them. Field trials were carried out during 2008-2009 and 2009-2010 growing seasons at Dardanos Research Center of Agricutural Faculty, Çanakkale Onsekiz Mart University. Data were collected on grain yield as well as several agronomic traits and flour quality traits. The genotypic relationships were investigated based on gliadin band analysis. Results of the study suggested that Sagittario, one of the chief varieties of the region, could be recommended to the wheat producers as a high yielding (632,8 kg/da) and high quality cultivar; whereas there were better genotypes than the other chief varieties, Gönen and Kaşifbey. Ranges of genotype means for the investigated traits were as follows: Grain yield 282,7-632,8 kg/da, days to heading 145,3-170,8 days, plant height 62,8-96,1 cm, spike weight 2,50-3,50 g, spike length 8,0-10,4 cm, number of spikelets in a spike 15,7-20,1, grain weight in a spike 1,60-2,66 g, number of grains in a spike 43,1-64,3, grain moisture 10,6-13,8%, thousand kernel weight 29,0-49,6 g, hectoliter weight 74,1-82,3 kg, milling efficiency 62,6-77,5%, ash ratio 0,40-0,64%, protein ratio 9,2-13,0%, gluten ratio 25,0-37,1%, gluten index value 55,1-94,2%, sedimentation value 30,8-52,3 ml, and modified sedimentation value 29,2-56,0 ml. Investigation of possible correlations of grain yield with the other traits indicated significant and positive correlation coefficients with plant height (r=0,52***), hectoliter weight (r=0,45***) and grain weight in a spike (r=0,36***). Based on the gliadin band analysis, the genotypes were classified into two groups, and a significant variation existed within these groups. Banding patterns suggest that varieties with similar breeding origin or bred in similar locations showed close genetic relationship; while, we could detect no relationship between the banding patterns and any of the investigated traits.