Sürdürülebilir kentsel gelişme bağlamında `Toplu Taşıma Odaklı Kentsel Gelişme Yaklaşımı`: İstanbul`a ilişkin değerlendirme, Marmaray projesi

Abstract

Kentsel arazi kullanımı ile kentsel fonksiyonlar arasında etkileşimi ve erişimi sağlayan en önemli unsurlardan biri ulaşım sistemi ilişkisidir. Tez kapsamında; arazi kullanımı ve ulaşım sistemi ilişkisi; özellikle Batı Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde ön plana çıkan kent planlama ve tasarım ile yürünebilir ve toplu taşıma kullanılarak kolay erişilebilir mekanlar oluşturulmasını, kontrolsüz kentsel yayılmayı önleyerek, trafik tıkanıklığını azaltmak, kentlerde uzayan yolculuk sürelerini ve yolculuk mesafelerini kısaltmayı hedefleyen sürdürülebilir kent gelişimi yaklaşımlarından biri olan ?Toplu Taşıma Odaklı Kentsel Gelişme? yaklaşımı bağlamında incelenmiştir. Bu bağlamda TOD yaklaşımının yapısal özellikleri, tasarım ilkeleri, araçları, yararları ve etkileri, uygulamada karşılaşılan zorluklar, işbirlikleri sosyal ve mekansal anlamda yarattığı etkiler irdelenmiştir. Bu kapsamda sürdürülebilir kent formu yazınında çok fazla gönderme yapılan 1970?lerden bu yana kent planlarına toplu ulaşımı entegre ederek oluşmuş otobüs ağı, arazi kullanımı, nüfus yoğunluğu, yol hiyerarşisi Brezilya?nın Curitiba kenti kapsamında ele alınarak toplu taşıma sisteminin kentsel gelişmedeki önemi ve kentte yarattığı etkiler vurgulanmıştır. Çalışmanın ana bölümünde; farklı bir planlama geçmişi olan İstanbul metropolünün tarihsel süreçte makroform gelişimi ve bu gelişimi yönlendiren büyük ölçekli ulaştırma kararları irdelenerek arazi kullanımı ve ulaşım kararlarının kentin gelişimi ile paralelliği, söz konusu kararların kentin ekolojik, mekansal sürdürülebilirliğini ne ölçüde etkilediği irdelenerek; sürdürülebilir gelişme bağlamında ?Toplu Taşıma Odaklı Gelişme?nin gerekliliği İstanbul özelinde tartışılmıştır. İstanbul metropolitan alanı için toplu taşıma odaklı gelişmenin temel aldığı kriterler bağlamında problem analizi yapılarak İstanbul Avrupa yakasında Halkalı, Asya yakasında Gebze ilçelerinin kesintisiz, modern ve yüksek kapasiteli bir demiryolu sistemi ile bağlantısının sağlanması, mevcut ve planlanan toplu ulaşım sistemlerinin entegrasyonun sağlanarak raylı sistemlerin toplu taşıma içerisindeki payını büyük ölçüde arttırılmasını hedefleyen ulaşımdan kaynaklı çevresel etkilerin azaltılması amacıyla İstanbuldaki banliyö demiryolu sisteminin iyileştirilmesi ve Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi inşası olarak yapımı süren Dünyadaki en önemli projelerden biri olan Marmaray Projesinin bu problemlere etkisine değinilmiştir. Bu kapsamda Marmaray Projesine ilişkin ulusal ve uluslar arası ölçek, metropolitan ölçek, kentsel ölçekte analizlere yer verilerek sürdürülebilir kentsel gelişme hedefi doğrultusunda rehber niteliğinde yönlendirici ilkeler ortaya konulmuştur.

One of the most important constituents that implement access and interaction between land use and functions of the urban, is the involvement of transportation system. Within the scope of this thesis, relation between land use and transportation systems sifted through `transit oriented development? approach which aims to decrease the distances and travel time in cities and also aims to reduce traffic jam as to intercept unbounded urban sprawl as in West European and North American countiries where urban planning and design come into prominence with easy accessable places by public transport. In this context, structural characteristics, design principles, tools, advantages and impacts, complications in application, cooperations, sociological and spatial impacts of TOD (transit oriented development) approach are semtinized. Within this framework, the city of Curitiba, Brazil is the case study emphasising the importance of public transportation in urban development and its impacts on the city with bus network which was comprised of integrating public transportation into urban plans, land use, population density and priority right. In the main body of this study, entailment for sustainable urban development in the context of TOD approach is examined into Istanbul, where has a different planning background, by analysing macroform developments in historical process. In this process the large scale transportation decisions which is directing the makroform development is scrutinized if they paralel with the land use pattern or not and how is affecting the city?s ecological and spatial sustainability.TOD for Istanbul city, connecting European and Asian sides with modern, high capacity railway means that integrating existing public transportation systems and the ones are being planned and aiming an increase on the useage of railways and to enhance the railway system in Istanbul. Tube tunnel railway project though Bosphorus in another name Marmaray Project that is one of the most important under construction projects in the world. Adressing this project the impacts to certain problems in İstanbul Metropolitan City are studied in this thesis. In this context Marmaray Project, is studied including national and international scales, metropolitan scale, urban scale analyses. This thesis manifests a guideline in towards the goals of sustainable urban development.