Alman mavileri haritalarından coğrafi bilgi sistemine uygun kentsel verilerin üretilmesi ve analizi: Tarihi yarımada örneği

Abstract

Tarihi Yarımada, içinde binlerce yıllık hazineyi barındıran; sanatın, mimarinin, mühendisliğin ve her türlü bilimin gelişmesine tanıklık etmiş, uygarlıkların doğuşuna ve batışına sahne olmuş; eşsiz bir zenginliğin dışavurumu olan, konumu ve tarihi ile ülkemiz ve dünya için büyük öneme sahip toprak parçasıdır. İçinde bulundurduğu bu kültürel mirasın, hem bireysel hem de toplumsal bir bilinçle sahip çıkılması, korunması ve sonraki nesillere yıpranmadan aktarılması gerekmektedir.Teknolojik gelişmeler sayesinde tarihin tozlu raflarında unutulmaya yüz tutmuş olan eski haritalar gün yüzüne çıkarılmıştır. 1422 yılından günümüze dek İstanbul için yapılan özel haritalar incelenmiş, Tarihi Yarımada Bölgesi olarak bilinen suriçi İstanbul'unun ilk kurulum aşamaları ve günümüze kadar gelen değişimler harita bazında gösterilmeye çalışılmıştır.Bu çalışmada, I. Dünya Savaşı öncesi döneme denk gelen ve 1913-1914 yılları arasında İstanbul için yaptırılan ve Alman Mavileri diye anılan haritalar ele alınmıştır. Eyüpsultan, Beyoğlu, Beşiktaş, Kadıköy, Üsküdar bölgelerini kapsayan ve döneme ait tarihi yapıları ve yolları detaylı bir şekilde gösteren bu paftalardan Tarihi Yarımada Bölgesi'nde bulunan yapılar için veri tabanı hazırlanmış, coğrafi bilgi sistemine (CBS) uygun veriler üretilmiş, sorgulamalar ve analizler yapılmıştır.Raster halde bulunan paftaların sayısallaştırılmasıyla oluşturulan veri tabanı ile yüz yıl öncesinin Tarihi Yarımadası'nda kaç adet, hangi fonksiyonda kullanılan tarihi yapı sorgulanmıştır. Alman Mavileri' nde Tarihi Yarımada Bölgesi'nde bulunan yapılar fonksiyonlarına göre ( dini, eğitim, askeri, ulaşım, idari, sosyal kültürel tesis vb.) veri tabanı oluşturulmuştur. Analiz ve sorgulamalar neticesinde toplamda 747 yapının yüzde 95'ini dini tesislerin, eğitim ve idari tesisler oluşturduğu gözlemlenmiştir. Alman Mavileri, Coğrafi bilgi sistemleri vasıtasıyla Tarihi Yarımada'ya farklı bir açıdan bakılmış, döneme ait yapılar tespit edilmiş, kullanıcıya hazır hale getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Alman Mavileri, Tarihi Yarımada, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Eski Haritalar, Veri Tabanı

Historic Peninsula of Constantinople is the land, which is embodiment of a great wealth with priceless treasures of thousands of years old, and has been witnessing development processes in any kind of science, architecture and engineering event in history thus has been a living stage for various flourishing and sinking civilizations, is of great importance for our country and for globe due to its unique history and location. It is crucial for the cultural heritage of it to be protected and preserved via individual and social discretion in order to be conveyed to the next generations without deformations.Forgotten charts on dusty shelves of history have been revealed by the use of new technological approaches. Specific maps have been prepared for Istanbul since 1422 were examined meticulously, and antecedent settlement period of the `Surici` region of Istanbul city, which is known for `Historic Peninsula`, with is evolution process to the present time were attempted to demonstrate. In this work, the maps called `Alman Mavileri`, which had been charted for Istanbul between the years 1913 and 1914, during the 1st World War, were studied. Through the sections which show the historical architectures and roads in the regions of Eyupsultan, Beyoglu, Besiktas, Kadikoy, Uskudar in detail, a database were prepared for the structures in the Historic Peninsula of the period, and proper inputs for Geographic Information System (GİS) were created, critical investigations and analyzes were performed.How many of historical architecture were constructed, and for which purpose they had been used in Historic Peninsula before a century ago, were investigated by analyzing the database which were created by converting the raster map sections into digital input data. According to their functions (religious, educational, martial, transportation, governmental, socio-cultural etc.), a database of the structures of Historic Peninsula in Alman Mavileri were created as well. As a result of the investigations and analyses performed, it is observed that religious, educational and governmental facilities constitute 95 percent of 747 structures. Through Alman Mavileri and Geographic Information System, Historical Peninsula is examined from a new point of view, the structures of the period were determined, and the findings were simplified for further investigations.Keywords: Alman Mavileri, Historic Peninsula, Geographic Information System (GİS), Ancient Maps, Database.