Kurumda ve evde yaşayan yaşlı bireylerin algılanan sosyal destek faktörleri ile depresyon arasındaki ilişki

Abstract

ÖZET Araştırma, kurumda ve evde yaşayan yaşlı bireylerin algıladıkları sosyal destek faktörlerini, depresyon düzeylerini belirlemek ve algılanan sosyal destek faktörleri ile depresyon arasındaki ilişkisini ortaya koymak amacı ile tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Malatya İl'inde evde yaşayan, sistematik örnekleme yöntemi ile seçilen (86) ve Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu'na (SIIÇEK) bağlı Malatya Huzurevi'nde yaşayan (74) toplam 160 birey oluşturmuştur. Çalışmada Zimet ve ark (1988) tarafından geliştirilmiş, ülkemizde geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Eker ve Arkar (1995) tarafından yapılan `Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği` (MMPS) ile Yesevage ve ark (1983) tarafından geliştirilen, ülkemizde Ertan Eker ve Şar (1997) tarafından geçerlik ve güvenirliği yapılan `Geriatrik Depresyon Ölçeği` (GDÖ) kullanılmıştır. Ayrıca 22 soruluk Sosyo-demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Formlar araştırmacının kendisi tarafından bireylerle doğrudan görüşülerek doldurulmuştur. Elde edilen verilerin İstatistiksel değerlendirilmesinde; iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi (t testi), Mann- Whitney U, Kruskal Wallis varyans analizi, ki-kare analiz ve korelasyon analiz testleri kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda, huzurevinde yaşayan yaşlı bireylerin çoğunluğu 70 ve üzeri yaş grubunda (%70.3), erkek (%70.3), formal bir eğitimi olmayan (%78.4). dul / boşanmış (%75.7) çocuk sahibi (%54.1) dir. Bu bireylerin %50'si kronik hastalığa, %65'i ihtiyarlık maaşına, % 63.5'i yetersiz gelire sahiptir. Evde yaşayanların çoğunluğu 60-69 yaş grubunda, formal bir eğitimi olmayan, evli, çocuk sahibidir. Bireylerden % 83.7'si kronik hastalığı olduğunu, % 86'sı emekli/dul maaşı aldığını, % 70.4'ü gelirini yeterli bulmadığını ifade etmektedir. Huzurevinde yaşayan bireylerin çoğunluğu ziyaret edilmediğini (% 63), aile içinde önemsenmediğini (% 87.5), sıkıntılı anlarında yalnız kaldığını (%58), günlük etkinlik olarak TV/radyo izlediğini (% 87.8), yaşlılığı ise yalnız kalmak işe yaramazlık, olarak ifade etmişlerdir. Evde yaşayanların çoğunluğunun eş ve 79çocuğu ile yaşadığı (%69.8), tamamının ziyaret edildiği, aile içinde önemsendiği (%31.4), sıkıntılı anında çocuk/arkadaşı ile paylaştığı, günlük etkinlik olarak TV/ radyo izlediği (%66.3), el sanatları (%43) yaptığı saptanmıştır. Huzurevinde yaşayanlar kendilerini terkedilmiş hissetmekte (%41) yine de huzurevinde kalmak istediklerini (% 60.8) ifade etmişlerdir. Algılanan sosyal destek puan ortalaması huzurevinde yaşayanlarda düşük, evde yaşayanlarda yüksek bulunmuştur. Huzurevinde yaşayan bireylerin çoğunluğunda depresyon belirlenmiş (% 68.9), buna karşılık, evde yaşayanlardan az sayıdaki bireylerde (%31.1) depresyon saptanmıştır. Algılanan sosyal desteği düşük olan yaşlı bireylerin depresyon puanları yüksek bulunmuş, sosyal destek ile depresyon arasında negatif yönde anlamlı ilişki saptanmıştır (r= -0.42). Huzurevinde yaşayanlarda 60-69 yaş grubu, ortaokul ve üzeri eğitimli, emekli/dul maaşı alan, yeterli gelire sahip, ziyaret edilen ve aile içinde önemsendiğini ifade edenlerin algıladığı sosyal destek puan ortalamaları anlamlı yüksek bulunmuştur. Evde yaşayan çocuklu, ziyaret edilen ve aile içinde önemsendiğini ifade eden bireylerde sosyal destek, puan ortalamaları anlamlı yüksek bulunmuştur. Huzurevinde yaşayanlarda formal eğitimi olmayan, dul boşanmış, ziyaret edilmeyen ve aile içinde önemsenmediğini ifade edenlerde depresyon puanı anlamlı yüksek bulunmuştur. Evde yaşayan kadın, aile içinde önemsenmediğini düşünenlerde depresyon puanı anlamlı yüksek bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara uygun öneriler getirilmiştir. 80

SUMMARY This descriptive study was carried out determine social supports perceived by the elder persons living at home and in the nursing home, their depression level and to explain the relationship between perceived social support factors and depression. The population of study include all elder people living home in Malatya city center and living nursing home. Study sample consist of (86) elder person living home in a two health center area which selected using systematic sampling method and (74) elder person living in the Nursing Home of Malatya, which is a branch of Social Services and Child Preserving Institution (SHÇEK). In the research, `Multidimensional Scale of Perceived Social Support` (MMPS), which was developed by Zimet and his colleagues (1988) and its validity and reliability tested by Eker and Arkar ( 1 995) in our country, and `Geriatric Depression Scale` (GDÖ) which was developed Yesevage and his colleagues and its validity and reliability tested by Ertan, Eker and Şar (1997), additionally a 22 question socio- demografic information form were used. These forms were completed by using face to face interview with above mentioned people by the researcher. Statistical analysis of the data were performed by using t test of the difference between two means, Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis variance analysis, chi-square analysis and correlation analysis. Results showed that most of the elder persons living in the nursing home are 70 and older (70.3%), male (70.3%), having no formal education (78.4%), widow/er-divorced (75.7%), having children (54.1%), chronic illness (50%), disability salary (65%), insufficient income (63.5%). Most of the elder persons living at home are 60-69 years of age, have no formal education, married and have children. It was expressed that 83.7% of the population has chronic illness, 86% has pension, 70,4%^ has insufficient income. Among the living in the nursing home, it was stated that most of them (63%) had no visitors, (87.5%) had no value in the family, (58%) was alone when they were uneasy, (87.8%) watched TV and listened to the radio as a daily activity 81and being and old means futility. Also it was found that among the ones living at home (69.8%) is living with a spouse and children, all of them had visitors (3 1.4%), had a value in the family, when uneasy, s/he found a spouse and children with him/her, as a daily activity (66.3%) watched TV and listened to the radio and (%43) was interested in handicraft and handiwork. Among the ones living in the nursing home (41%) felt themselves abandoned, yet they preferred living in the nursing home (60.8%). Perceived social support score mean was low among the ones in the nursing home, and high among the ones living at home. Most of the ones living in the nursing home (68.9%) had depressive problems while among the ones living at home depression was found at low level (31.1%). It was found that the depression score of the ones having low perceived social support was high, and it was seen that there was a negative significant difference between social support and depression (r= - 0.42). It was found that there was a significant high mean of the perceived social support score among the ones living in the nursing home, 60-69 years, having secondary and higher education, pension, sufficient income, visitors and a value in the family. It was also found that there was a significant high average of social support score among the ones living at home and having children, visitors, a value in the family. It was found that there was a significant high average of depression among the ones living in the nursing home having no formal education, divorced or widow/er, having no visitors, no value in the family. There was also a significant high average of depression among the ones living at home having no value in the family. Suggestions suitable for the results were also given. 82