Psikiyatri hastalarının taburculuk sonrası ruhsal durumları, işlev görme düzeyleri ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi

Abstract

I X. ÖZET Araştırma, ruhsal bozukluğu olan bireylerin taburculuk sonrası dönemde ruhsal durumları ile bireysel ve toplumsal işlev görme düzeylerini belirlemek, ruhsal durumları ve işlev görme düzeyleriyle ilişkili olabilecek faktörleri ortaya koymak amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Araştırma, Cumhuriyet Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Psikiyatri Kliniği' nde yatarak tedavi gören ve taburcu olmuş hastalara ev ziyareti yapılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini 1 Aralık 1992-31 Aralık 2000 tarihleri arasında psikiyatri kliniğinde yatarak tedavi gören ve bir psikiyatrik hastalık tanısı konan 343 hasta oluşturmuştur. Araştırmada, Sosyodemogrofik Bilgi Formu, `Kısa Semptom Envanteri ` ile `Özgül İşlev Düzeyi Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi, varyans analizi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Hastaların Kısa Semptom Envanteri madde ortalama puanlan X=0.99 olarak bulunmuştur. Bu bulgunun diğer çalışmalarla karşılaştırıldığında yüksek olduğu görülmüştür. Hastaların özellikle anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, somatizasyon, kişisel duyarlılık ve depresyon madde ortalama puanlarının yüksek olduğu, bununla birlikte fobik anksiyete, hostilite, paranoid düşünce, psikotizm madde ortalama puanlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Kadın, ev hanımı ve evin annesi konumunda olan hastaların, orta yaş grubunda olan, eğitim düzeyi düşük, düşük gelirli, malulen emekli ve bir işte çalışmayan, hem ev içinde, hem de ev dışında pasif olan, yetersiz sorumluluk alan ve çok sorumluluk alan hastalar ile ikinci derecede akrabaları tarafından desteklenen ve sağlık durumu kötü bireylerin desteklediği hastaların semptom düzeylerinin anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır. Medeni durum, aile yapısı, çocuk sahibi olma ve ailede başka bir hasta bireyin bulunması yönünden semptom düzeylerinde anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir. Hastaların tanılarına göre semptom düzeyleri değerlendirildiğinde, somatoform bozukluk, şizofreni ve diğer psikotik bozukluk ile demans ve anoreksiya nervoza tanısı konan hastaların semptom düzeyleri diğer tanı gruplarına göre yüksek bulunmuştur. Özellikle psikiyatri kliniğine son 3 yıl 110içinde yatan, hastaneye sık yatan, yatış süresi uzun olan, halen ilaç ve madde kullanan, kontrollere ve ilaç kullanımına uyumsuz olan ve yan etkilerinden dolayı ilaç kullanmaktan memnun olmayan hastaların semptom düzeylerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Hastaların hastanede aldıkları tedavi ile semptom düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Hastaların Özgül İşlev Düzeyi madde ortalama puanlan 5 üzerinden X=4.30 olarak bulunmuştur. Bu bulgu hastaların yeterli işlevselliklerinin yeterli olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte ÖİDÖ alt gruplarında özellikle hastaların kişilerarası ilişkiler ve çalışma becerileri madde ortalama puanlarının diğer alanlara göre daha düşük olduğu görülmüştür. Sosyal yaşam aktiviteleri, fiziksel işlevsellik, sosyal kabul görme, kişisel bakım becerileri madde ortalama puanlarının ise yeterli olduğu belirlenmiştir. Ev hanımı olan, bir işte çalışmayan, malulen emekli olmuş, hem ev içinde ve hem de ev dışında pasif ve sadece ev içinde aktif etkinliği olan, düşük gelirli, hiç sorumluluk almayan ve yetersiz sorumluluk alan, sağlık durumu kötü bireylerin desteklediği hastaların işlev düzeylerinin anlamlı derecede düşük olduğu belirlenmiştir. Hastaların cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, meslek, aile yapısı, çocuk varlığı, ailede hasta birey bulunması ve hastayla birincil ilgilenen kişi özellikleri ile işlev düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Hastaların aldıkları tanılara göre genel işlev düzeyleri değerlendirildiğinde, şizofreni ve psikotik bozukluğu olan hastalar ve demans ve anoreksiya nervoza tanısı konmuş hastaların işlev düzeylerinin anlamlı derecede düşük olduğu belirlenmiştir. Özellikle psikiyatri kliniğine son 3 yıl içinde yatan, tekrarlı yatışları olan, yatış süresi uzun olan, hastanede ilaç tedavisi ile birlikte elektro konvulsif terapi alan, kontrole ve ilaç tedavisine uyumsuz ve ilaç kullanmaya mecbur olduğunu düşünen hastaların işlev düzeyleri anlamlı oranda düşük bulunmuştur. Hastaların madde kullanım durumları ile işlev görme düzeyleri açısından anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir. Şizofreni ve diğer psikotik bozukluğu olan hastaların kişisel bakım becerileri, sosyal yaşam aktiviteleri ve çalışma becerileri düzeyleri anlamlı derecede düşük bulunmuştur. Ayrıca demans ve anoreksiya nervoza tanısı konan 111hastaların da kişilerarası ilişki ve sosyal kabul görme düzeyleri düşük bulunmuştur. Hastalara konulan tanılar ile fiziksel işlev düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Hastaların semptomlarının yoğunluğu arttıkça işlevsellik düzeylerinin azaldığı belirlenmiştir. Hastaların semptomlarının yoğunluğu arttıkça fiziksel işlevsellik, kişisel bakım becerileri, kişilerarası ilişkiler, sosyal kabul görme, sosyal yaşam aktiviteleri, çalışma becerileri düzeylerinin anlamlı olarak düştüğü belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda uygun öneriler getirilmiştir. 112

Vm. SUMMARY This study has been performed to evaluate the mental state and the ability of individual and public activities of the patients with mental disorder, during the period after hospitalization. The study has been performed by visiting the patients in their houses who had been hospitalized and given treatment in Psychiatry Department of Cumhuriyet University Hospital. The sample of this study was composed of 343 patients who were diagnosed with a psychiatric disease and hospitalized for one first of December 1992 to thirty one of December 2000. Sociodemographics information Questionary, Brief Symptom Inventory and Specific Ability Level Measurement have been used in this study. Significance test of difference between two points, variance analyze and Pearson correlation analyze have been used for istatistically evaluation of the data. The Brief Symptom Inventory material average scores of the patients was X=0.99. This result was high when compared with the other studies. Anxiety disorder, obsessive compulsive disorder, somatization, personal sensitivity and depression material average scores of the patients were significantly high, additionally photic anxiety, hostility, paranoid thouhts and psycotism material average scores were low. The female patients who were house wives with middle age and low education level, low economic level, retined because of disability and jobless, having little or much responsibility, passive both inside and outside the house, supported with their relatives in second degree and those with health problems have shown significantly high symptom levels. Morrital status, family nature, having a child and the existance of another sick person in the family had no significant effect on the symptom levels. When the symptom levels were evaluated according to the diagnoses of the patients with somotoform disorder, schizophrenia and other psycotic disorder and demans and anorexia nevrosa had higher symptom levels than the other diagnosed groups. Patients who were hospitalized in last 3 years, or the ones with 113very frequent or long period of hospitalization, still taking medication, or not cosperated in the controls and medication, and the ones who are not satisfied because of the side effects, were found to have a high symptom level. It has been shown that there is no significant difference between the treatment given in the hospital and symptom levels. The Specific Ability Level Measurement material average scores of the patients was X=4.30 ower five. Thus finging shows that the abilities of these patients is satisfactory. In addition in the subgroups of Specific Ability Level Measurement interpersonal activities and working abilities material average scores of the patients were lowe than the others. Social life activities, physical activities, social respect, and personal care abilities material average scores were found satisfactory. Housewives, who are jobless or retined, passive both inside and outside the house or active only inside the house with low economic level, having little or no responsibility and supported by people with health problems had significantly low ability levels. There was no significant difference between the ability levels asexuality, marrital status, education level, profession, family nature, existance of a child, existance of a sick person at home and the features of the person who takes care of the patients. When the general ability levels of the patients were evaluated according to their diagnosis. Patients with schizophrenia and pyscotic disorder and demans and anorexia nevrosa had shown signaficantly low ability levels. Especially the patients who were hospitalized in last 3 years and the ones with frequent and long period of hospitalization and taken medication with electro convulsive therapy incoorparated in controls and medication and the ones who think that they have to use medication had significantly low ability levels. Personal care abilities of the patients with schizophrenia and other pyscotic disorders and their social life activities and working abilitieshad significantly low scores. Additionally, the patients who were diagnosed with demans and anorexia nevrosa had a low level of interpersonal relationship and social respect. There was no significant difference between the diagnoses and physical ability levels. 114As the severity of the symptoms increase, their ability levels have been found to decrease. As the severity of the symptoms increase, the levels of physical ability,personal care abilities, interpersonal relationship, social respect, social life activities and working abilities were found to be significantly low. The necessary adusses have been given according to the results obtained. 115