Evde yaşayan 65 yaş üzeri bireylerin günlük yaşam aktiviteleri ile ev kazaları arasındaki ilişkinin belirlenmesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma evde yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin günlük yaşam aktivitelerini ve enstrümental günlük yaşam aktivitelerini yapabilme durumları ile ev kazaları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Sivas ili Klavuz Sağlık Ocağı'na kayıtlı sistematik örnekleme yöntemi ile seçilen toplam 300 yaşlı birey oluşturmuştur. Araştırmada veriler yaşlıların tanıtıcı özelliklerini (sosyodemografik özellikler, alışkanlıklar, sağlık durumları) ve yaşlı bireyin yaşadığı ev kazasının özelliklerini belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen soru formu ile Katz'ın günlük yaşam aktiviteleri indeksi ve Lawton ve Brody'nin enstrümental günlük yaşam aktiviteleri indexi kullanılarak toplanmıştır. Formlar araştırmacının kendisi tarafından yaşlı bireylerle doğrudan görüşülerek doldurulmuştur. Elde edilen veriler SPSS for Windows 8.0 paket programı kullanılarak değerlendirilmiş ve verilerin analizlerinde, frekans dağılımları, ki kare, Odds Ratio (%95 güven aralığı) testleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar şu şekilde sıralanabilir. Yaşlıların çoğu erkek (%5 1.3), 65-69 yaş grubunda (%50.7) okur yazar değildir. Çalışmaya katılan yaşlıların %55.3'ü var olan sağlık problemi nedeniyle sürekli ilaç kullanmakta ve kullanılan ilaçların %81'ini antihipertansifler oluşturmaktadır. Yaşlıların kullandığı yardımcı cihazların büyük çoğunluğunu takma diş ve gözlük oluşturmaktadır. En sık rastlanılan sağlık problemleri duyusal sisteme, kas-iskelet sistemine ve kardiyovasküler sisteme ait problemlerdir. Yaşlıların %6.3'ü günlük yaşam aktivitelerinde tam bağımlı, %15.7'si günlük yaşam aktivitelerinde, %25.3'ü enstrümental günlük yaşam aktivitelerinde yarı bağımlı olarak bulunmuştur. Çalışmaya katılan yaşlı bireylerin %34.3'ü son üç ay içerisinde ev kazası geçirmiş olup en çok karşılaştıkları ev kazası düşmelerdir. Kazalar sıklıkla evin salon bölümünde ve kış mevsiminde olmaktadır. Kadın olmak, 75 yaş ve üstü olmak, yardımcı araç kullanmak, sürekli ilaç kullanmak, kronik hastalığı olmak, günlük yaşam 74aktiviteleri ve enstrümental günlük yaşam aktivitelerinde bağımlı olmak ev kazaları açısından risk faktörü olarak belirlenmiştir. Yaşlıların %58.3'ü kaza sonrasında yeniden kaza geçirme korkusu yaşadığını, %54.4'ü de kazadan korunmak için günlük yaşantılarında kısıtlamaya gittiklerini belirtmişlerdir. Yaşlıların günlük yaşam aktiviteleri ve enstrümental günlük yaşam aktivitelerindeki bağımlılık durumları arttıkça ev kazası geçirme oranının arttığı bulunmuştur. Sonuçlara uygun öneriler geliştirilmiştir. 75

SUMMARY This research has done so as to designate the relation between home accidents and doing basic activities of daily living scale and enstimental basic activities of people over 65 years old living at home. Exemplification of the research is formed by 300 old individuals chosen by the systematic exemplification method in Kılavuz medical center in Sivas. Data in research have collected by means of individuals' basic qualities (socio demographic qualities, attitudes, health conditions), the index of basic activities of Daily living scale of Katz, the index of instrumental basic activities of Daily living scale of Lawton and Brody and a questionnaire that has developed by the researcher to designate the feature of home accident. Forms are filled by the researcher directly while having the interview. Data were evaluated by using SPSS for windows 8.0 packet program and while analysing the data, frequency distributions, chicane, Odds Ratio tests were used. The results that have been found in the research are as the following; most of the old were male (%51.3) between 65-69 years old (%50.7) illiterate. %55.3 of the old always use medicine because of their health conditions and %81 of them are anti hipertansive. Most of the old people that use helper equipment use disposable teeth glasses. The health problems most seen belong to emotional system, muscle-skeleton system and cardiovascular system. %6.3 of the old in basic activities of daily living scale, %8.4 of the old in instrumental basic activities are fully dependent. %15.7 of them in basic activities of daily living scale, %25.3 of them in instrumental basic activities are half dependent. %34.3 of old individuals in the research have home accidents in late 3 months and it was mostly, `falling`. Accidents usually happen in living rooms and in winter. Being a woman, over 75 years old using a helper equipment, taking medicine, having a chronic illness, being dependent in basic activities of daily living scale and instrumental basic activities are the risk factors in home accidents. 76%58.3 of the old say they are afraid of having accidents again after having one, %54.4 of them indicate that they put some limits in their daily living activities to protect themselves from the accidents. The rate of having accidents rise when the old people are dependent in basic activities of daily living scale and instrumental basic activities. Suitable advices results have been developed. 77