Sivas il merkezi birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-etkililik-yeterlilik düzeylerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma birinci basamak sağlık kurumlarında çalışan sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-etkililik-yeterlilik düzeylerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır.Araştırmanın evrenini Sivas İli Belediye sınırları içerisinde yer alan 19 Sağlık Ocağı, Verem Savaş Dispanseri, Ana Çocuk Sağlığı Merkezi ve Sağlık Müdürlüğü'nde çalışan 428 sağlık personeli (hemşire, ebe, doktor, sağlık memuru, diş hekimi, röntgen teknisyeni, laboratuar teknisyeni) oluşturmuştur. Evrenin tamamı örnekleme alınmış ve araştırma, anket formunu doldurmayı kabul eden, araştırmacı tarafından ulaşılabilen 379 sağlık personeli üzerinde gerçekleştirilmiştir.Araştırma kapsamındaki sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ve öz-etkililik-yeterlilik düzeylerini belirlemek amacıyla, Pender (1987) tarafından geliştirilen, Esin'in (1997) Türk toplumuna uyarladığı Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği, Sherer ve ark.(1982) tarafından geliştirilen, Gözüm ve Aksayan'ın (1998) geçerlilik güvenirliğini yaptığı Öz-Etkililik-Yeterlilik Ölçeği ve araştırıcı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde, t testi, Mann Whitney U testi, varyans analizi ve korelasyon kullanılmıştır.Araştırma kapsamındaki sağlık personelinin % 68.3'ünün kadın, % 69.4'ünün 29-38 yaşları arasında ve yaş ortalamasının 32.30'duğu, % 84.4'ünün evli, %39.8'inin iki ve üzeri çocuk sahibi olduğu ve %94.5'inin çekirdek aile tipinde yaşadığı, % 33.2'sinin ebe, % 23.7'sinin doktor, % 22.2'sinin hemşire ve % 20.8'inin diğer meslek gruplarından (diş hekimi, sağlık memuru, röntgen teknisyeni, laboratuar teknikeri) oluştuğu, % 42.2'sinin 6-10 yıldır çalıştığı, ebe ve hemşirelerin yaklaşık üçte birinin sağlık meslek lisesi mezunu olduğu, % 68.1'inin ekonomik durumunu orta olarak tanımladığı ve % 21.1'inin kronik hastalığı olduğu bulunmuştur.Sağlık personelinin, sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalaması 128.55 ± 21.3, öz-etkililik-yeterlilik ölçeği toplam puan ortalaması ise 66.53 ± 14.80 bulunmuştur. Araştırma kapsamına alınan bireylerden erkeklerde, 39-48 yaş arasında, geniş aile tipinde, üç ve üzerinde çocuğu olanlarda, diğer meslek gruplarında (diş hekimi, sağlık memuru, röntgen ve laboratuar teknisyeni), ebelik mezunlarında, 16 yıldan fazla çalışanlarda, kronik hastalığı olmayanlarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları yüksek bulunmuştur. Öz- etkililik-yeterlilik düzeylerinin ise, 39-48 yaş arasında, kadınlarda, bekarlarda, geniş aile tipinde, çocuğu olmayanlarda, ebelerde, diğer okul mezunlarında (Diş hekimliği fakültesi, veterinerlik, işletme, tarih, iktisat, kamu, haberleşme), 16 yıldan fazla çalışanlarda, ekonomik durumunu orta düzeyde tanımlayanlarda ve kronik hastalığı olmayanlarda yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu araştırma sonuçlarına göre, sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile öz-etkililik-yeterlilik düzeyi arasında önemsiz ve küçük bir ilişki bulunmuştur (r = 0.047).Anahtar Sözcükler: Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, öz-etkililik-yeterlilik, sağlık personeli.

This study has been conducted to define the level of self-efficacy and health life style behaviors of the health personnel working in the primary care medical establishmentsThe research population consists of 428 health personnel (nurse, midwife, doctor, medical officer of health, dentist, x-ray technician, laboratory technician) working in the 19 village clinics, tuberculosis dispensary, maternity-child welfare centre, and sanitary board in the municipal border of the province of Sivas. The whole population was covered by sampling and the research was implemented on 379 health personnel who the researcher was able to contact and who accepted to fill in the survey sheetWith a view to define health life-style behaviors and the level of self-efficacy of the health personnel in the scope of the research, The Health Promotion Life-Style Profile developed by Pender (1987) and adapted by Esin (1997) to The Turkish society, The Self-Efficacy Scale developed by Sherer et al. (1982) and validity-reliability of which was made by Gözüm and Aksayan (1998), and The Personal Inquiry Form developed by the researcher were used. T test, Mann Whitney U test, Variance Analysis and Correlation were used in the evaluation of the statistical dataOf the health personnel in the scope of the research %68.3 is women, %69.4 is between the ages of 29-38 and the average age is 32.30, %84.4 is married, %39.8 is with two and more children and %94.5 is nucleus family, %33.2 is midwife, %23.7 is doctor, %22.2 is nurse and %20.8 consists of other occupation groups (dentist, medical servant, x-ray technician, laboratory technician), %42.2 has worked for 6-10 years, the one-third of midwives and nurses are graduates of the vocational school of health, %68.1 defines their economic situation as average and %21.1 has permanent sicknessThe health life-style behaviors scale point average of the health personnel was found 128.55 ± 21.3, self-efficacy scale total point average of the infirmaries was found 66.53 ± 14.80. The Health Promotion Life-Style Profile point average was found high of the individuals in the scope of the research, among men, between the ages 39-48, large family type, those with three and more children, other occupation groups (dentist, medical servant, x-ray technician and laboratory technician), graduates of midwifery, those working over 16 years, those without permanent sickness. Self-efficacy level was stated as high among those between the ages 39-48, women, singles, large family type, without children, midwives, the graduates of other schools (faculty of dentistry, veterinary medicine, business, history, economics, public administration, communication), those working over 16 years, those defining their economical situation as average and without permanent sickness. According to these research results, minor and petty correlation (r=0.047) was found between the health life style behaviors and the level of self-efficacyKey Words: Health life style behaviors, self-efficacy, health personnel.