Bir yerel yönetim finansman aracı olark çevre temizlik vergisi uygulaması (Manisa örneği)

Abstract

IV ÖZET Geçmişte olduğu gibi günümüzde de kamu hizmetlerinin topluma sunulması merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında paylaşılmaktadır. Yerel yönetimlerin görev, yetki ve sorumlulukları ile kullandıkları mali kaynaklar, benimsenen devlet sistemlerine göre ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir. Ancak genel olarak merkezi yönetimin, kamu hizmetlerinin finansmanı amacıyla ve çeşitli isimler alfanda milli gelirden yerel yönetimlere nazaran daha fazla pay aldığı bilinmektedir. Diğer taraftan nüfus artışı, sanayileşme ve göç gibi nedenlerle ortaya çıkan hızlı ve düzensiz kentleşmenin kentsel hizmetlere olan talepte, şiddetli artışlara yolaçtığı da ortadadır. Dolayısıyla başta belediyeler olmak üzere, yerel yönetimlerin gelir yetersizlikleri içinde oldukları söylenebilir. Kentsel alanlarda yerel kamusal mal ve hizmetlerin üreticisi olan belediyelerin bu sorununu çözümleme yollarından birisi, bu hizmetlerin mali yükünü, hizmeti alan seçmen grubundan karşılamadır. Özü itibariyle vergilemede fayda yaklaşımının yerel kamusal finansmana uygulanması şeklinde ifade edilebilecek bu finansman yönteminde; fayda vergileri ve kullanıcı ücretleri gibi enstrümanlar kullanılmaktadır. Bu yaklaşım daha ziyade federal ülkelerde benimsenmekte olup, üniter devlet yapısı içindeki işlerliğinin irdelenmesi önem taşımaktadır. Ülkemizde belediyelerin görevleri arasında yeralan evsel katı atıkların ve atıksuların bertarafi hizmetinin finansmanı ve belediyelere gelir temini amaçlarıyla 1994 yılı başında uygulamaya konan Çevre Temizlik Vergisi adıgeçen yaklaşımın bir sonucudur. Bu çerçevede, tezimizde önce yerel yönetimlerin finansman yöntemleri teorik açıdan ele alınmış, daha sonra Türkiye'de belediyelerin gelir ve giderlerinin analizi yapılmıştır. Çalışmada bu vergi eksen alınarak, belediyelerin mali sorunlarına üniter devlet yapısı içerisinde tahsisli vergiler yoluyla çözüm imkanları araştırılmaktadır. Ancak incelenen verginin henüz üç yıllık bir geçmişe sahip olması nedeniyle Manisa Belediyesi'ndeki uygulama konu kapsamına dahil edilmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre, sözkonusu vergi, uygulamadaki bir takım aksaklıkların giderilmesi şartıyla, belediyelerin finansman sorunlarının çözümüne katkı yapmaya aday olarak gözükmektedir. Manisa Belediyesi'ndeki uygulama bu yönde sonuç vermiştir, öte yandan verginin belediyelerin finansman sorunlarına çözüm getirmesi amacının yanısıra, uygun düzenlemelerle çevre duyarlı hale getirilebileceği de saptanmıştır.

ABSTRACT Today, as it happened in the past, the provision of the public services to community is shared between central government and local governments. The functions, authorities, responsibilities and financial sources of local governments which are used by them differentiate from country to country according to the state systems adopted. But generally it has been known that central government takes greater share from national income than local government in order to finance public services and under different names. On the other hand, it is also clear that rapid and untidy urbanization arising with the reasons such as population growth, industrialization and migration increase severely the demand for municipal services in terms of quantity and quality. So it can be said that local governments, particularly municipalities, are suffering from revenue insufficiency. One of solution ways to this problem of municipalities which are the suppliers of local public goods and services in municipal areas is the compensating of financial burden of these services from voters who consume services. In this finance method which can essentially be expressed as the implementation of benefit approach in taxation into local public finance, the instruments such as benefit taxes and user charges are used. This approach has been ratherly adopted in federal countries and the examination of its functionability within unitary state structure is important. The Environment Cleaning Tax which has put into execution in order to provide revenue for municipalities and to provide finance for solid waste and wastewater disposal services taking part among the duties of municipalities in our country is a result of this approach. In this context in our thesis, the financing methods of local governments have been examined, and later the revenues and expenditures of municipalities in Turkey have been analysed. In the study by taking this tax as a base, it has been researched the solution possibilities to financial problems of municipalities through allocated taxes in unitary state system. But the implementation in Manisa City Municipality has been included into subject due to the examined tax has only three years past. According to the results obtained, the aforementioned tax, as candidate, appears to contribute into the solution of finance problems of municipalities with the condition that some mulfunctions in the execution should be corrected. The implementation in Manisa City Municipality ; has resulted in this way. On the other side, it has been determined that the tax can be restructured as an environmental tax with convenient adjustments besides its aim for solution to the financial problems of municipalities.