5 Nisan istikrar politikalarının enflasyon üzerindeki etkileri

Abstract

tezin özeti Ekonomik kriz en genel anlamda, ekonominin üretimden tüketime ve yeniden üretime uzanan tüm süreçlerinde olağandışı gelişmeler demektir. Bu olağandışı gelişmeler mal ve hizmet piyasalarıyla para piyasalarını etkileyen bir kriz durumuna geldiğinde ekonomik istikrar arayışları gündeme gelmektedir. Ekonomik istikrar, ekonomik büyümeyi amaçlayan ve uzun dönemde onunla bağdaşabilir istihdam, fiyat ve dış ekonomik ilişkiler dengelerinin eşanlı ve birlikte nasıl sağlanabileceğinin ortaya konmasıdır. Bu bağlamda istikrar politikasının başlıca amaçlan; tutarlı büyüme, tam istihdama yaklaşma, istikrarlı fiyat düzeyi, dış ticaret dengesi hedefi olarak sıralanabilir. Adil gelir dağılımı hedefini de eklemek gerekir. Bu amaçlara ulaşmak için maliye politikası, para politikası ve yapısal politika araçlarından yararlanılmaktadır. İstikrar arayışları, Latin Amerika ülkelerinde sıkça rastlanan bir uygulamadır. İstikrar arayışları IMFnin denetim ve gözetiminde yürütülmektedir. IMF'nin parasal reçeteleri 19901ı yıllara gelindiğinde özellikle Latin Amerika ülkelerini dış borç şampiyonu yapmıştır. Ancak son yıllarda yapısal düzenlemeler de içeren istikrar programlarının bütünsel çerçevede ele alınması ve kararlılıkla uygulanması sayesinde bugün Latin Amerika ülkeleri arasında yüksek enflasyonlu ülke kalmamıştır. Türkiye ekonomisinde ilk istikrar arayışı 1946 devalüasyonudur. Ekonomik süreçte istikrarsızlık yaratan unsurlar yüksek enflasyon oranı, dış ödeme güçlüğü ve çelişkili büyüme oranlandır. İşsizlik ve gelir dağılımına ilişkin sorunlar ise genelde program dışında tutularak çözümleri kendi hallerini bırakılmaktadır. Bu istikrarsızlık unsurlannın ekonomiyi krize götürür boyuta ulaştığı; 1958, 1970, 1980 ve 1994 yıllan istikrar arayışlarının önemli tarihleridir. Ara yıllarda birçok istikrar programı uygulanmakla beraber bu dört istikrar programı, nicelik ve nitelik yönünden en belirgin olardandır. En son 05 Nisan 1994 tarihli Ekonomik önlemler Uygulama Planı, döviz piyasasında başlayan ve ekonominin tamamına etki eden krize karşı yürürlüğe konulmuştur. Ekonomik önlemler Uygulama Planı; ekonomide istikrarsızlığa yol açan yüksek oranlı enflasyon, çelişkili büyüme ve dış ödeme güçlüğüne karşı mücadelede iki yöntem öngörülmüştür. Bunlardan birincisi, kısa vadede ulaşılmak istenilen hedeflere yönelik konjoktürel kararlann uygulanmasıdır. Kısa vadede öngörülen hedefler ise; enflasyon oranını hızla düşürmek, Türk IIILirası'na istikrar kazandırmak, ihracat artışını hızlandırma ve ekonomik-sosyal kalkınmayı sosyal dengeleri de gözeten sürdürülebilir bir temele kavuşturmaktadır. İkinci mücadele yöntemi, orta vadede ulaşılmak istenilen hedeflere yönelik yapısal düzenlemelerin gerçekleştirilmesidir. Orta vadedeki esas amaç ise kamu kesiminin yeniden yapılandırılmasını sağlamaktır. özetle Beş Nisan Kararlan'nm uygulanması ile birlikte; ihracatın artması, döviz rezervlerinin fazlalaşması, kamu kesimi açığının nispi olarak azalması ve Türk Lirası'ndan kaçışın kısmen önlenmesi olguları olumlu gelişmeler şeklinde nitelendirilebilir. Buna karşılık; ekonominin reel olarak küçülmesi, üretimin düşmesi, işsizliğin artması, enflasyon oranının halen yüksek olması, özelleştirmenin geciktirilmesi, gelir dağılımındaki eşitsizliğin artması olumsuz gelişmeler niteliğindedir. Bu kararların uygulanması ile Türkiye ekonomisindeki istikrar ile Türkiye ekonomisindeki istikrar sorunu çözüme kavuşturulamamıştır. İstikrar sorunu devam etmekte olup; mevcut sorunların ekonomi biliminin kurallarına ve toplum gerçeklerine göre çözüme olan ihtiyacı devam etmektedir. IV