İşletmelerin hisse senetlerinin halka arzı, hisse senetlerinin arz fiyatlarının belirlenmesi yöntemleri ve 1999 yılında halka arz edilen hisse senetlerin performanslarının değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET işletmelerin hisse senetlerini halka arz yoluyla sermaye piyasasından özsermaye şeklinde fon sağlamaları, işletme ve ortaklarına çok sayıda avantaj sağlamakta, ülke ekonomisi ve toplumunu da olumlu şekilde etkilemektedir. İşletmelerin halka açılma kararı; aktif yapısı, işletmenin büyüme arzusu, kontrol ve yönetimin paylaşılması, vergi düzenlemeleri gibi çeşitli etmenlerden etkilenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde işletmelerin borçlanma olanaklarının kısıtlı ve şartlarının elverişsiz olması nedeni ile özsermaye ile finansmanı tercih etmektedir. Türkiye'de hisse senetlerinin halka arzı, Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası Kurulu tebliğlerinin oluşturduğu yasal çerçeve içerisinde gerçekleşmektedir. 1999 yılında gerçekleşen halka arzların yarısı işletmenin sermaye artırımına gitmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Halka arz edilecek hisse senetlerin Sermaye Piyasası Kurulu kaydına alınması zorunludur. 1999 yılında gerçekleşen halka arzların %80'ininde sabit fiyat toplama, %20'sinde ise borsada satış yöntemleri gerçekleşmiştir. Halka arz edilen hisse senetlerin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası kotuna alınması ve hisse senedi pazarlarında işlem görmesi Borsa Yönetim Kurulu'nun kararına bağlıdır. Türkiye'de gerçekleşen halka arzlarda genelde kullanılan hisse senedi arz fiyatı belirleme yöntemleri; piyasa/defter değeri oranı, fiyat/kazanç oranı, temettülerin kapitalizasyonu ve serbest nakit akışlarının kapitalizasyonu yöntemleridir. Defter değeri, tasfiye değeri ve aktif değeri yöntemleri ise uygulamada çok nadir kullanılmaktadır. Çalışmanın son bölümünde İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında 1999 yılında halka arz edilen hisse senetlerinin kısa dönem fiyat performansı incelenmiştir. Halka açılma sonrası hisse senedi getirilerindeki gelişmeler ham ve anormal getiriler serilerinin incelenmesi sonucunda ortaya konulmuştur. Sonuçlar genel olarak, ilk işlem gününde yatırımcıya piyasa getirişi üzerinde getiriler sağladığını ortaya koymaktadır. Fakat, ilk gün sonrası 6 aylık bir dönemde, elde edilen birikimli anormal getiriler, alt gruplar arasında farklılık göstermektedir. Yatırım ortaklıkları grubundaki hisse senetleri ikinci işlemgününden itibaren 6 ay süresince sürekli negatif getiriler sağlarken, gayrimenkul yatırım ortaklıkları sınıfındaki hisseler 5 aya kadar düşük fiyatlamanın etkisindedir. Diğer işletme grubundaki hisselerin birikimli anormal getirilen ise düşük flyatlamadan dolayı 6 ay boyunca sürekli artış göstermiştir.

ABSTRACT Initial public offerings (IPO) provide companies and their founders, the related economy and the society with definite advantages. The decision to go public is based on asset structure, growth policy, sharing the control and management of the company, taxation issues. The companies in the emerging capital markets prefer stock finance as the terms and conditions of debt finance is not always favourable for them. The legal base of public offerings of securities in Turkish Capital Market is arranged by The Capital Market Law and The Capital Market Board's Communiques. A company can decide to go public; either by the sale of stock by the current owners or by the sale of newly issued stock to raise new capital. An analysis of IPO's occurred in 1999 in Turkey, indicates that %50 of the total number of IPOs was related to the new stock issues, %40 was related to stockholders' sale. The stocks that are to be publicly offerred should be registered with the Capital Market Board. In 1999, %80 of the registered stocks was sold by fixed priced and the rest of IPOs was sold at Istanbul Stock exchange Primary Equity Market. The publicly offered stocks needs the Istanbul Stocks Exchange Executive Council's approval in order to be listed to the Istanbul Stocks Exchange and to be traded in one of the several different stock markets of the Istanbul Stocks Exchange. In Turkish Capital market, the methods in order to set the offering price are; price/book value, price/earnings ratios, capitalisation of free cash flow. Book value, liquidation value and asset value methods came out to be not favourable compared to the above mentioned methods. In the last section of this study, the price performance of IPOs that have taken place in Istanbul Stock Exchange in 1999 have been analyzed over the short term period. The return structures have been documented using raw return series of IPOs for 120 event days following the offer. The results indicate that IPOs provide significant excess returns over the market in the first 4 days following the offer. But, cumulative abnormal returns which had been obtained in 6 months, shows differences among sub groups. When investmentcompanies' stocks has negative returns during 6 months, after the second event day, the real estate companies' stocks has effected by underpricing in first 5 months. In order to underpricing, cumulative abnormal returns of other stocks shows continious increases during 6 months. paoj^