Kamu mali yönetiminde şeffaflık

Abstract

Mali şeffaflık, hükumetin almış olduğu kararların, karar verme süreçlerinin, mali amaçlarının ve kamusal hesaplarının açık, samimi bir şekilde kamuoyuna duyurulmasıdır. Ayrıca, kamusal kaynakların kim tarafından, nasıl ve hangi amaçla kullanıldığına ilişkin bilginin kamuoyu tarafından bilinmesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, yalnızca kamu tasarrufunda olan resmi belge ve bilgilere vatandaşların da kolayca ulaşabilme hakkına sahip olması, kamuoyuna verilen bilgilerin bağımsız bir denetim birimi tarafından denetlenmesi gerekir. Mali şeffaflık bir ülkede, gerçek demokrasinin kurumsallaşmasına ve devleti yönetenlerin hesap verme sorumluluğunun tesis edilmesine katkıda bulunur. Mali şeffaflığın sağlanabilmesi için öncelikle bir ülkede yönetimde açıklığın, hesap verme sorumluluğunun, etkin denetimin, demokrasinin, kurumsal eliğin ve bilgi edinme özgürlüğünün birlikte olması buna karşılık, karmaşık bir bütçe yapısı, dışı kapalılık, kötü yönetim, asimetrik bilgi ve çıkar ilişkilerinin olmaması gerekir. Globalleşme, finansal krizler, mali sistemde modernleşme eğilimleri ve yolsuzluğun kamuoyunun gündemine gelmesi mali şeffaflığı gündeme getiren gelişmelerdir. IMF, OECD, Dünya Bankası, INTOSAI, Uluslararası Şeffaflık Kurumu, Pricewater House gibi kurumlar şeffaflığı sağlamaya yönelik bazı çalışmalar yapmışlardır. Özellikle, IMF'nin Mali Şeffaflık Kodu ve diğer kuruluşların geliştirdiği çeşitli kriterler vardır. Birçok ülke gerek bu kod ve ilkeleri esas alarak mali yönetimlerini şeffaf hale getirmeye çalışmaktadırlar. Türkiye'de de ekonomik, mali ve siyasi etkenlerle mali şeffaflığın tesis edilmesi gerekmektedir. Bu amaca yönelik olarak, Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı ve Sayıştay gibi kurumlar çalışmaktadırlar. Ancak, toplumsal, siyasal, mali ve bazı yasal engeller nedeniyle amacın tamamen gerçekleştirilmesi zor gözükmektedir. Türkiye'de mali şeffaflığın sağlanabilmesi için idari, yasal ve mali alanlarda birçok yeni düzenleme yapılması gerekmektedir. Bütün bu gelişmeler, idarenin ve halkın şeffaflık olgusunu benimsemesi ile birlikte şeffaflaşma sürecini hızlandıracaktır.

The term `fiscal transparency` means the availability and openness of the decisions taken by the government together with the procedures under which they are taken as well as of the government's aims and accounts to the public. In addition, it means the familiarity of the public with the knowledge on the following questions: `who uses the public resources?`, `how are they used?`, and ` for which purposes are they used?`. This term requires the existence of the right to access the official documents, information, and data by citizens in hand of the government as well as the observance of such information by an independent auditing body. Fiscal transparency contributes to the consolidation of democracy in a country, establishing responsibility and accountability as a duty for those in power on behalf of the public. More clearly, achievement of fiscal transparency in a country primarily requires to ensure openness, accountability, effective auditing, democratic traditions, organizational ethics, the right to access to official document by citizens in government. On the contrary, it rejects presence of a highly complex budgeting structure, closeness, mal-administration, asymmetric information, and relations motivated basically by self-interests. Globalization, emergence of financial crisis, increasing tendencies to modernization in fiscal systems, and corruption frequently witnessed by public are the events that have brought fiscal transparency to the agenda in the international field in recent years. As a result, many international organizations, both governmental and non-governmental, such as IMF, OECD, the World Bank, INTOSAI, Pricewater House, and the Transparency International have started several works initiatives in this direction. Among these initiatives, is `the Code of Good Practices on Fiscal Transparency` developed by IMF utmost importance. A number of countries have started reforms in their fiscal systems in accordance with the criteria set by this Code. It is necessary to achieve fiscal transparency in Turkey, too, due to many major economic, political, and fiscal reasons. For this purpose, the Ministry of Finance, the State Planning Organization, Turkish Treasury, and the Turkish Court of Accounts have started several initiatives. However, it seems difficult to reach fully the purpose due to many obstacles stem from the special nature the society and of political, fiscal, legal systems in Turkey. To overcome these obstacles, it requires achievement of several reforms and new arrangements as well as their implementation. The first step in this direction in Turkey is perhaps the strengthening of awareness on the urgency of transparency both in government and public.