113 numaralı Mühimme Defteri`nin (H. 1112-1115/M. 1701-1703) transkripsiyon ve değerlendirmesi

Abstract

ÖZET 113 Numaralı Mühimme Defteri içerisinde 174 hüküm bulunmaktadır ve bu hükümler 1701-1703 döneminde Osmanlı Devleti 'nin siyasi, ekonomik, askeri, sosyal ve idari durumu hakkında çeşitli veriler içermektedir. Konular zahire nakli, elçiler ve yabancı Gayri Müslimler, suçlar ve cezalan, Gürcistan Seferi ve Osmanlı Donanması, Kırım Hanları, Orta Macaristan Kralı ve Erdel Beyi Tököli İmre, nakil hükümleri, vakıf, mukataa ve malikâne ile ilgili hükümler şeklinde başlıklandınlmıştır. Zahire nakli ile ilgili 43 hüküm mevcuttur. Zahire nakilleri deniz yoluyla ve Akdeniz adaları ile Akdeniz'e kıyısı olan yerleşim bölgelerine yapılmıştır. Zahire nakillerinin sebepleri: Zahire kıtlığı, düşük kaliteli buğday ve arpa, donanma gemilerindeki levent ve esirlerin yiyecek ihtiyacının karşılanması, devlet görevlilerinin kişisel zahire ihtiyaçları, cami çalışanları ile Osmanlı askerinin zahire ihtiyacı ve toprağın ekime elverişli olmayışı şeklinde sınıflandırılmıştır. Zahire nakilleri Osmanlı merkezi tarafından kontrol altında tutulmaya çalışılmış ve bu konuda istanbul kadısının başmda bulunduğu bir denetleme sistemi geliştirilmiştir. Merkez, Çanakkale Boğazı 'ndan gemilerle nakli yasak olan madde ve eşya geçişinin engellenmesi konusunda kadılara ve dizdarlara kesin hükümler göndermiştir. Defterde Osmanlı Devleti'ne gelen elçiler ile elçilik vatandaş ve çalışanlarına dair 20 hüküm mevcuttur. Hükümlerden Osmanlı Devleti'ne gelen Rus büyük elçisinin dönüşü ile daimi elçi statüsünde İstanbul'da oturan İngiltere, Fransa, Hollanda ve Venedik devletlerinin vatandaşlarına ve çalışanlarına ait bilgilere ulaşmak mümkündür. Suçlar ve cezalarına gelince, bu konuyla ilgili 43 hükümde, Osmanlı Devleti'nde 1701-1703 döneminde işlenen eşkıyalık, suiistimal, kalpazanlık, sahte evrak düzenlemek, kamu düzenini bozmak, hırsızlık ve ayaklanma suçlarına ve bu suçlara verilen cezalar ile yargılama süreçlerine ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Genel olarak her çeşit suçta kalebentlik cezası görülmektedir ve sürgün suçluların cezalandırılmasında kalebentlikten sonra ikinci sırada yer almaktadır.113 Numaralı Mühimme Defteri'nde Gürcistan seferi ve Edirne Vakası, donanma ile ilgili hükümler, Kırım Hanları ve Babadağ Seferi'ne dair toplam 12 hüküm yer almaktadır. Osmanlı Devleti 'ne tâbi Kırım Ham Selim Giray ve oğlu Kaplan Giray ile ilgili 4 ve Osmanlı topraklarında oturmasına izin verilen Erdel Beyi Tököü İmre ile ilgili 2 hükümden, Osmanlılar' in, aldıkları kararları ve kendilerine tâbi devletler üzerinde kontrollerini sağlama çabasını izleyebiliyoruz. Nakil hükümleri, devlet görevlileri ve akrabalarının nakli, hazine, vergi (cizye, avarız, bedel-i nüzul), maaş ve eşya nakli, mevlid için Edirne'ye mühimmat nakli ve suçluların nakli olmak üzere 38 hükümden oluşmaktadır. Osmanlı hükümetinin özellikle devlet görevlilerine gösterdiği önem, hükümlerde sıkça karşımıza çıkan güvenlik uyarılarında kendini göstermektedir. Vakıf, Mukataa ve Malikâne ile ilgili olarak da 2 hüküm mevcuttur. Hükümler, Osmanlı 'mn yeni yeni yaygınlaştırmaya başladığı malikâne sistemine örnek teşkil etmektedir.

ABSTRACT There are 174 judgements in `113 Numaralı Mühimme Defteri` and these judgements contain various data about political, economical, military, social and administrative conditions of Ottoman Empire beween the period 1701-1703. Subjects, have been titled in the form of judgements concerned with the cereal transport, ambassador and foreign non-Muslims, the crimes and their punishments, Georgian Expedition and Ottoman Navy, Crimea Khans, Middle Hungary King and Erdel King `Tököli hnre`, transport judgements, foundation, `mukataa` and `malikâne`. There are 43 judgements concerned with cereal transport. The cereal transport have been carried out via maritime lines and the Mediterranean islands to settlement regions by the Mediterranean. The reasons of the cereal transport: have been classified the scarcity of cereal, the low quality of the wheat and the barley, meeting the food needs of the strongs and the hostages in navy ships, personal cereal needs of officals, the mosque workers with the cereal reguirements of the Ottoman Army and inefficiency of the soil in the cultivation. Cereal transports were tried be taken under control and an inspetion system in which `Istanbul kadısı` is in power on this subjects has been developed. The center, has sent definite judgements to `kadi` and `dizdar`s as to preventing the transportation of goods and materials on ships by Dardanelles. 20 judgements are present in `113 Numaralı Mühimme Defteri` about workers and citizens of embassy together with the ambassadors of Ottoman Empire. From the judgements, it is possible to reach the information about the workers and the citizens of England, France, Holland and Venice who are settling in İstanbul in the status of the permanent ambassador for the coming of the Russian great ambassador. As for the crimes and the punishments, in 43 judgements about this subject, there are information related to the crimes like the rebellion crimes and theft, to spoil the order of the public, the falsity, the counterfeiting, the misappropriaton, the banditry committed and a given punishmentsin the Ottoman Empire period 1701-1703. `Kalebentlik` punishment has been generally noticed all kinds of crimes and thebanishment taking part in the second part after the punishment of `Kalebentlik''' in all kinds of crimes There are completely 12 judgements that take part in `113 Numaralı Mühimme Defteri'''' with reference to the Georgian Expedition and the Edirne Event, the judgements concerned with navy and Crimea Khans and Babadağ Expedition. From the 2 judgements concerned with Erdel King `Tököli İmre` who is given permission to sit in Ottoman soils and 4 judgements with reference to Crimea Khans `Selim Giray` and his son `Kaplan Giray` subject to Ottoman Empire, we can follow the effort of providing the control on their own states and the decisions of the Ottoman's taken. Trasportation judgements are made up of 38 judgements like the officials and transport of their relatives, the treasure, the tax, the salary and the goods transport, the ammunition transport to Edirne for the `mevlid' and transport of the quilties.The attention of the Ottoman Empire which they have paid especially to the workers of the state indicates itself in the security warnings which we have faced with often in judgements. However, 2 judgements are present concerned with foundation, `mukatad` and `malikâne`. The judgements are like an example for the system of `malikâne` which Ottoman comes to broaden newly.