Kısa bilişsel davranışçı stres yönetimi programının şizofreni hastalarının bakım vericilerinin, ruhsal durumları, stresle başaçıkma tutumları ve bakım yüküne etkisi

Abstract

Bu araştırma, `Kısa Bilişsel Davranışçı Stres Yönetimi Programının (KBDSYP)` şizofreni hastalarının bakım vericilerinin ruhsal durumları, stresle başa çıkma tutumları ve bakım yüküne etkisini değerlendirmek amacıyla ön test-son test kontrol gruplu modelde deneysel olarak yapılmıştır. Araştırma Sivas Numune Hastanesi'ne bağlı Toplum Ruh Sağlığı Merkezi'nde (TRSM) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini TRSM tarafından takip edilen 100 şizofreni hastasının bakım vericileri oluşturmuştur. Araştırmaya, 1 Ocak 2012- 1 Ocak 2013 tarihleri arasında TRSM'de bakım alan şizofreni hastalarının bakım vericilerinden, araştırmaya alınma kriterlerine uyan ve araştırmaya katılmaya gönüllü olduğuna dair yazılı onam veren 61 bakım verici alınmıştır. Bakım vericiler cinsiyet ve ölçek puanları açısından eşleştirilerek deney (28 kişi) ve kontrol (33 kişi) grubuna atanmıştır. Programdan önce her iki gruptaki bakım vericilere `Tanıtıcı Bilgi Formu`, `Zarit Bakım Verme Yükü Ölçeği (ZBVYÖ)`, `Başa Çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği (SBÇTDÖ)`, `Stres Belirtileri Ölçeği (SBÖ)`, `Genel Sağlık Anketi-28 (GSA)`, `Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ)` uygulanmıştır. Deney grubundaki bakım vericiler 7 hafta süreyle, haftada bir gün 120 dakika sürecek şekilde `KBDSYP'na alınmıştır. Program sonrası bakım vericilere ön testte uygulanan ölçekler tekrar uygulanmıştır. Elde edilen veriler, yüzdelik, aritmetik ortalama ve standart sapma olarak sunulmuş, istatistiksel analizde normal dağılıma uygun olmayan verilerin analizinde Wilcoxon Testi, Mann-Whitney U Testi; normal dağılıma uygun olan verilerin analizinde Independent Sample t Testi, Paired t Testi kullanılmıştır. Programdan önce deney ve kontrol grubundaki bakım vericilerin ölçeklerden aldıkları puan ortalamaları benzer bulunmuştur (p>0.05). Programdan sonra yapılan ölçümde ise deney grubundaki bakım vericilerin ZBVYÖ, SBÇTDÖ, SBÖ ve GSA puan ortalamaları program öncesine ve kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde gelişme göstermiştir (p<0.05). Deney grubundaki bakım vericilerin program sonrası ADÖ davranış kontrolü ve roller alt grup puan ortalamalarının kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde gerileme gösterdiği saptanmıştır (p>0.05). Sonuç olarak, KBDSYP'nın bakım vericilerin stres belirtilerini, ruhsal hastalık riskini ve bakım yüklerini azaltıcı, sorun odaklı ve duygu odaklı başa çıkma tutumlarını geliştirici bir etkisi olduğu söylenebilir.

This study was carried out experimentally with pre-test post-test control group model in order to evaluate the effect of `Brief Cognitive Behavioral Stress Management Program (BCBSMP)` on mental status, coping with stress behavior and caregiver burden of carer of schizophrenic patients. The study was carried out in Community Mental Health Center (CMHC) of Sivas Numune Hospital. The universe of study was composed of caregiver of 100 schizophrenic patients followed by CMHC. 61 care givers of schizophrenic patients who receive care in CMHC between 1 January 2012-1 January 2013 were included in the study after confirming that they adapt to inclusion-exclusion criteria and after giving written consent that they are willing for participating in the study. Caregivers were matched according to gender and scale scores and assigned into experiment (28 people) and control group (33 people). Before program, care givers in both groups were applied `Descriptive Information Form`, `Zarit Caregiver Burden Scale (ZCBS)`, `Scale of Coping Attitude Evaluation (COPE)`, `Stress Indicators Scale (SIS)`, `General Health Survey-28 (GHS)`, `Family Evaluation Scale (FAS)`. Caregivers in experiment group were taken to BCBSMP for 7 weeks, 120 minutes in a day per week. After program, care givers were applied the scale applied in pre-test again. Data obtained were presented as percentage, arithmetic average and standard deviation, in statistical analysis, Wilcoxon Test, Mann-Whitney U Test were used in the analysis of data which are not compatible with normal distribution; Independent Sample t Test, Paired t Test were used in the analysis of data which are compatible with normal distribution. Before program, score averages obtained from scales of caregivers in experiment and control group were found similar (p>0.05). In the measurement made after program, score averages of ZCBS, COPE,SIS and GHS obtained by caregivers in experiment group significantly improved compared to before program and control group (p<0.05). It was determined that FAS behavior control and roller sub-group score averages of caregivers after program declined significantly compared to control group (p>0.05). As a result, it can be said that BCBSMP has an effect which decrease stress indicators, mental diseases risk and care load of caregivers, develop their problem-oriented and emotion-oriented coping attitudes.