Âşık Paşa`nın Garib-Nâmesi`nde devrin toplum hayatı

Abstract

Tükiye Tarihi açısından XIII. ve XIV. yüzyıl önemli olayların yaşandığı bir dönemdir.Bu dönem geleceğe büyük izler bırakan Selçuklu Devleti'nin sonu ve gelecekte büyükmedeniyet oluşturacak olan Osmanlı Devleti'nin ilk tohumlarının atıldığı sıkıntılı ve sancılıbir dönemdir.Garib-nâme Türk, edebiyat ve medeniyet tarihinin önemli eserlerinden biridir.Garibnâme'de yazıldığı dönemin toplum hayatının yansımasını ele aldığımız bu çalışmamızdaXIII.ve XIV.yüzyıl toplumundan bahsetmeden geçemezdik.Tabi ki bu dönemdekimutasavvıfların halk üzerinde önemli tesirleri olmuştur, bunlar büyük, medeni bir devletinkuruluşunda baş rol oynamışlardır. Sanat, edebiyat ve fikrî sahada çok önemli zengin içeriklieserlerin verildiği, hayatın zorluklarının aşılmaya çalışıldığı bir dönemde kuşkusuz halk,güven telkin eden bu şahsiyetler etrafında toplanmışlardır.Bu dönemin şartları içinde önemli şahsiyetiyle etrafında pek çok kişinin toplandığıÂşık Paşa, Garib-nâme isimli eserini vücuda getirmiştir. Nitekim kendi ailesi de sıkıntılarıazaltabilmek için önemli roller üstlenmişlerdir. Kanaatimizce bu sıkıntılı dönemde yaşayanÂşık Paşa'nın eserinde devrin sosyal hayatına değinmemesi mümkün değildir.Garib-nâme'nin değeri yazıldığı dönem göz önüne alındığında onun değeri dahaaçıkça ortaya çıkmaktadır. Ayrıca nüshalarının yurt içi ve yurt dışında pek çok kütüphanedede yer alması onun daha sonraki yüzyıllarda da çoğaltılarak okunduğunu ve kabul gördüğünügöstermektedir.Çalışmamızda Âşık Paşa'nın Garib-nâme'si baştan sona gözden geçirilerek, beyitlerdedeğişik vesilelerle değinilen sosyal hayatla ilgili düşünce ve anlayışını ortaya koyansöylemleri ele alınmıştır. Bunların gerek dönemleri, gerekse günümüze yansımalarıdeğerlendirilmeye çalışılmıştır.Ayrıca, Âşık Paşa'nın sosyal hayata dair düşüncelerini ifade ettiği deyim vekavramların Türk kültürü bakımından nasıl ele alınması gerektiği üzerinde de yorumlaryapılmaya gayret edilmiştir. Bu arada bu kavramların farklı Türk topluluklarında ve TürkTarihi'nin diğer kaynakları ile de karşılaştırılmasına çalışılmıştır.

Social Life of the Period (XIII and XIV centuries) in Garib-nâme of Âşık PaşaIn the Turkish history, XIII and XIV centuries were the period that manyimportant events took place. This period was a difficult time scale, which saw the end ofthe State of Selcuk, which had left many traces for the future, and the beginning of theOttoman state, which was going to establish huge civilisation.Garib-nâme is one of the important manuscripts in the Turkish literature andcivilisation history. In this thesis, we investigate into the reflection of the centurydiscussed in the Garib-nâme to its social life. Therefore, we could not leave the social lifein the XIII and XIV centuries out of our work. Spiritual leaders who lived in this periodalso had positive effects in the civil life and played a leading role to the establishment ofhuge and civilised state. People gathered around these leaders who were trustable in theperiod when many important products in architectural, literature and intellectual weredeveloped and difficulties in the social life were trying to get over.Âşık Paşa, around whom many people gathered as being an important person,wrote his book entitled ?Garib-nâme? under the circumstances in the period. His familyalso played important roles in getting over the difficulties in social life. We thereforethink that Âşık Paşa, who lived in this very difficult time period, could not leave theissues related to social life of the period out of his book.The value of Garib-nâme became more evident when the period of it?s writingwas considered. In addition, distribution of its copies to many national and internationallibraries of course proves the fact that it was widely read and accepted.In this thesis, Garib-nâme was investigated throughout and then verses that expressthoughts related to the social life were revealed. The period of their writing and theireffects in our own time is also discussed.In addition, it is that how the concepts and expressions that Asik Pasa wroteshould be discussed and interpreted in terms of Turkish culture. The concepts were alsocompared with those seen in different Turkish communities and various worksproduced throughout Turkish history