Sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi

Abstract

Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı ülkemizde ve dünyada kabul edilen, farklı boyutlarda yaşanan bir sorundur. Sağlık hizmeti veren çalışanların tüm uygulamalara `toplumsal cinsiyet eşitliği` perspektifinden bakabilmesi gerekmektedir. Özellikle kadının cinsiyeti nedeniyle yaşadığı üreme sağlığı sorunlarının azaltılmasında ve önlenmesinde sağlık ekibi içerisinde yer alan tüm personelin önemli sorumlulukları bulunmaktadır. Ayrıca sağlık çalışanları, toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargıları ve tutumları eşitlikçi bir biçimde şekillendirilerek topluma benimsetilmesinde önemli sorumlulukları olan kişilerdir. Bu çalışma ile sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Hastanesinde yapılmıştır. Hastanede 462 hekim, 445 hemşire, 22 sağlık memuru, 8 ebe, 4 diyetisyen, 1 sosyal hizmet uzmanı, 1 psikolog görev yapmaktadır. Sayı olarak az olmaları nedeniyle hekim ve hemşireler dışındaki sağlık çalışanları araştırma dışında tutulmuş, bu nedenle çalışmanın evrenini kurumda görev yapan hekim ve hemşireler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi; evrenin belirli olduğu durumlarda örneklem sayısının belirlenmesi için kullanılan formül yardımıyla hesaplanmış ve 270 olarak bulunmuştur. Örnekleme alınacak hekim ve hemşire sayısı ağırlıklarına göre hesaplanmış ve 138 hekim, 133 hemşire basit rastgele örnekleme yöntemi ile araştırmaya alınmıştır. Araştırmanın verileri Sosyodemografik Özellikler Formu ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği (TCRTÖ) kullanılarak toplanmıştır. TCRTÖ, 2008 yılında Zeyneloğlu tarafından geliştirilmiş 5'li likert tipi bir ölçektir. 38 madde, 5 alt boyuttan oluşmaktadır. Veriler bilgisayar ortamında SPSS (Statistical Package For Social Sciences) 16.0 programında değerlendirilmiştir. Sağlık çalışanlarının bireysel özellikleri sayı ve yüzde olarak ifade edilmiştir. TCRTÖ puanı ortalama standart sapma olarak gösterilmiştir. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir. Sağlık çalışanlarının bireysel özelliklerine göre TCRTÖ puan ortalamasının karşılaştırılmasında 2'li gruplarda t testi, 2'den fazla gruplarda varyans analizi kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre sağlık çalışanlarının %77'si toplumsal cinsiyet kavramına ilişkin bilgi sahibi olduğunu belirtmiştir. Sağlık çalışanlarının %87'si ülkemizde toplumsal cinsiyete dayalı bir eşitsizlik olduğunu ve %86.8'si bu durumdan daha çok kadınların olumsuz olarak etkilendiğini ifade etmiştir. Sağlık çalışanlarının %9.8'i hastanın cinsiyetinin hizmet sunumunu etkilediğini belirtmiştir. Sağlık çalışanlarının TCRTÖ toplam puan ortalamasının 141.55±19.25 (min:107, max:180) olduğu bulunmuştur. TCRTÖ alt boyut puan ortalamaları incelendiğinde; eşitlikçi cinsiyet rolü için 35.32±4.57, kadın cinsiyet rolü için 28.52±5.16, evlilikte cinsiyet rolü için 35.83±3.61, erkek cinsiyet rolü için 24.32±4.10 ve geleneksel cinsiyet rolü için ise 28.56±6.31 olduğu bulunmuştur. Hemşirelerin TCRTÖ toplam puan ortalamasının hekimlerden, kadın sağlık çalışanlarının puan ortalamasının erkeklerden, 35 yaş ve üzeri sağlık çalışanlarının puan ortalamasının, 34 ve altı yaş grubundan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek olduğu bulunmuştur. Ayrıca toplumsal cinsiyet kavramına ilişkin bilgi sahibi olduğunu belirten sağlık çalışanlarının TCRTÖ toplam puan ortalaması bilgisi olmayanlardan anlamlı düzeyde yüksektir (p<0.05) Sonuç olarak bu çalışmada yer alan sağlık çalışanlarının genel olarak eşitlikçi toplumsal cinsiyet rol tutumlarına sahip oldukları bulunmuştur. Katılımcıların önemli bir kısmı toplumsal cinsiyet kavramı konusunda bilgi sahibidir. Hemşireler, kadınlar, 35 ve üzeri yaş grubunda olan sağlık çalışanları daha eşitlikçi bir toplumsal cinsiyet algısına sahiptir.

Gender discrimination is a worldwide problem with different extends depending on the region. Health workers have important and key roles and duties for reaching and preventing the use of health services. Health care workers need to be able to look at all practices from the perspective of `gender equality`. In particular, all staff members of the health team have significant responsibilities to reduce and prevent reproductive health problems experienced by the sex of the woman. In addition, health professionals are those who have significant responsibilities in collecting and adopting stereotyped stereotypes and attitudes about gender roles. With this study, it is aimed to determine the attitudes of health professionals regarding gender roles and it is thought that it will create individual awareness in health workers and enrich the studies in this area. The study was performed at Cumhuriyet University Health Services Application and Research Hospital. The list of the employee working at the hospital consists of 462 physicians, 445 nurses, 22 health officers, 8 midwives, 4 dietitians, 1 social worker and 1 psychologist. Due to the numerical scarcity, the health care workers other than the physicians and nurses were excluded from the research. Therefore, the universities of the study were physicians and nurses in the institution. The sample of the research; calculated by using the formula used to determine the number of samples in cases where the universe is determined and found to be 270. The number of physicians and nurses to be sampled was calculated according to the weights and 138 physicians and 133 nurses were investigated by simple random sampling method. The data of the study were collected using the sociodemographic characteristics form and the Gender Roles Attitude Scale (TCRSS). It is a 5-point likert type measurement developed by Zeyneloglu in 2008. 38 items consist of 5 sub-dimensions. The data were evaluated in a computer programmed SPSS (Statistical Package For Social Sciences) 16.0 program. The individual characteristics of health workers are expressed in numbers and percentages. The gender role attitude scale score was shown as the mean standard deviation. The level of significance was accepted as p <0,05. In the comparison of the gender role attitude scale point average according to the individual characteristics of the health workers, t test was used in the 2 groups and variance analysis was used in more than 2 groups. According to the study, 77% of the health professionals have knowledge of the concept of gender. 87% of the health professionals stated that there is a gender-based inequality in our country and 86.8% stated that women are negatively affected in this situation. 9.8% of the health care workers stated that the sex of the patient affects the service delivery. It was found that the average score of the total score of health professionals was 141.55 ± 19.25 (min: 107, max: 180). When the average of the subscale scores of TCRSS are examined; 35.32 ± 4.57 for the equality sex role, 28.52 ± 5.16 for the female gender role, 35.83 ± 3.61 for the gender role in marriage, 24.32 ± 4.10 for the male gender role and 28.56 ± 6.31 for the traditional gender role. It was found that the average score of the nurses' total score was higher than that of the physicians and that the average score of female health workers was higher than that of men, 35 years and above, and that of the health workers was statistically higher than 34 and 6 years age group. In addition, the average score of the TCRSS score of the health professionals who indicated that they had knowledge about the concept of gender was significantly higher than those without knowledge (p <0.05) Based on the results obtained from this study it was found that the participants had egalitarian gender role attitudes. A significant number of participants have knowledge of the concept of gender. Nurses, women, health workers with age groups of over 35 have a more egalitarian sense of gender.