Avrupa Birliği ortak çevre politikası çerçevesinde çevre vergileri ve Türkiye için bir değerlendirme

Abstract

Çevre kirliliğinin dışsal maliyetleri oldukça yüksektir. Özellikle sanayileşme ve teknolojik gelişmeler ile birlikte üretimin ve tüketimin hızla artması sonucu; hava, su ve toprak hızla kirlenmeye, doğal kaynaklar tükenmeye başlamış, doğanın kendi kendini yenileme niteliği zarar görmüştür. Bu gibi dışsallıklar tüketime konu olan mal veya hizmetler üzerine vergi konulması ya da sosyal maliyeti olan üretim sürecinin çeşitli aşamalarının vergilendirilmesi şeklinde içselleştirilebilir.Avrupa Birliği'ne üyelik müzakerelerinin başlamasıyla Türkiye'de, Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde çevre politikalarında bir değişim meydana gelmektedir. Bu değişim, çevre vergilerinde de görülmeye başlanmıştır. Türkiye'de Avrupa Birliği ya da OECD ülkelerindeki anlamıyla çevre vergileri, uygulama alanı bulamamaktadır. Bu ülkelerdeki çevre vergileri, üzerine kondukları mal ve hizmetlerin maliyetini arttırarak üretici ya da tüketicileri çevreye zararlı olmayan faaliyetlere yönlendirirken aynı zamanda teknolojik gelişmeyi de sağlamaktadır. Bu nedenle bu ülkelerde uygulanan çevre vergileri ilk planda ?yönlendirmek ve denetlemek? amacını gütmektedir. İkinci aşamada ise mali amaç güdülmektedir.Türkiye'de çevre vergisi olarak kabul edilebilecek vergiler; ÖTV'nin içerisinde yer alan Akaryakıt Tüketim Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Çevre Temizlik Vergisi'dir. Ancak bu vergilerin ilk planda mali amaçlarla uygulamaya konulması ve hâsılatlarının çok az bir kısmının çevreyi korumak maksadıyla kullanılması bu vergilerin ?yönlendirici-denetleyici? niteliklerinin Avrupa Birliği ülkelerindekine benzer biçimde ortaya çıkmasına engel olmaktadır.Türkiye'nin Avrupa Birliği Müktesebatına uyumu çerçevesinde, Türkiye'de çevre vergileri, çevreye zararlı ekonomik faaliyetler üzerine kaydırılmalıdır. Çevreye daha az zarar veren teknolojiler, vergi indirimleri, muafiyet ve istisnalarla desteklemelidir. Böylece hem çevreyi koruma amacıyla çevreye zararlı faaliyet düzeyinin azaltılmasını sağlanırken, aynı zamanda ekonomik büyümenin önünde engel olarak kabul edilebilecek işgücü ve sermaye üzerindeki vergileri azaltılarak ekonomik büyüme teşvik edilmelidir.

External costs of environmental pollution are extremely high. As a result of an increase in production and consumption due to industrial and technological improvements, air, water and soil have started to be polluted, the national resources has started to be exhausted, and refreshing nature itself has damaged. Such externalities can be characterized by taxation on products and services subject to consumption or taxation on some stages of production processes having social costs.Beginning of negotiations of EU membership in Turkey, there is a variation in environmental policy within the frame of adaptation program of Acquis Communautaire. This variation has also begun to seen on environment taxes. Enviromental taxation could not find an application area in Turkey as in OECD countries or European Union. In these counties, environment taxes make producers and consumers direct to harmless environment activities as well as provide technological development. Thus, environment taxes of these countries aim firstly?to direct and to control?. Secondly, it aims financial benefits.In Turkey; the taxes accepted as environment taxes are fuel consumption tax, motor vehicles tax and environment tax. However, since these taxes aim firstly financial benefit and a little bit of their income are used in order to conserve, it is an obstacle for their specifications in directing and controlling to evolve same as EU countries. In frame of Turkey's adaptation to Acquis Communautaire, environment taxes of Turkey should be directed to economic activities of environmental damage. The technologies and tax reductions which damage environment less should be encouraged. As a result of this, the level of environmental pollution aiming to protection of environment can be decreased and also economical development can be encouraged by decreasing in tax on manpower and capital, which can also be an obstacle for economical development.