15. yüzyıl divanlarındaki kasidelerde nesib bölümü

Abstract

15. yüzyıl sadece edebiyat açısından değil, tarihî gelişmeler bakımından da önemli bir dönemdir. Bu yüzyılda Osmanlı Devleti, yükselme sürecine girmiş ve büyük askerî, siyasî başarılar kazanmıştır.15. yüzyılda Osmanlı padişahlarının fethettikleri yerler, kültür merkezi hâline getirilmiştir. Devlet adamları sanatçılara büyük önem vermişlerdir. Padişahlar kendileri de sanatla uğraşarak bu konuda ne kadar samimi olduklarını göstermişlerdir.Osmanlı Devleti'nin sanata ve sanatçıya verdiği değer edebiyat alanında da hızlı bir gelişmeyi beraberinde getirmiştir. 14. yüzyılda ilk başarılı örneklerini gördüğümüz dîvân şiiri, 15. yüzyılda büyük bir gelişme göstermiştir. Hem sanatçı sayısı artmış, hem de verilen eserlerin sanat değeri yükselmiştir.15. yüzyılda yazılan kasidelerin sayısı bir önceki yüzyıla göre oldukça fazladır. Bu yüzyıldan itibaren kaside yazmak, gelenek hâline gelmeye başlamıştır. 16. yüzyılda da bu ivme devam etmiştir. Anadolu sahasında yazılan kasideler, Fars şiiriyle yarışacak düzeye ulaşmıştır. Padişahların ve devlet adamlarının himayesi altına girmek isteyen şairler, özellikle methiyye türünde kasideler yazmayı tercih etmişlerdir.Nesib bölümü, kasidede methiyyeden sonra en çok dikkat çeken bölümdür. Bu bölümde, dîvân şiirinde kullanılan mazmunların büyük bölümüne rastlamak mümkündür. Beyitleri, bir gazelin beyitlerinden ayırmak hayli zordur. Bu çeşitlilik nedeniyle 15. yüzyıl kasidelerinin nesib bölümü oldukça geniş bir incelemeyi gerektirmektedir.Kasidecilik geleneğinin başlangıcı sayılabilecek şair, Ahmed Paşa'dır. Dönemin en çok kaside yazmış şairlerinden biri olan Ahmed Paşa, kendisinden sonraki birçok sanatçıyı da etkilemiştir. Hem aynı yüzyılda hem de sonraki dönemlerde Ahmed Paşa'nın kasidelerine nazireler yazılmıştır. Kasidenin nazire yazılan bir tür hâline gelmesi, bu türün ulaştığı noktayı göstermektedir.

15th century is an important period not only because of literature but also because of historical developments. In the mentioned century, Ottoman Empire was in a rising period and gained major military and political successes.In the 15th century, places conquered by the Ottoman Sultans became cultural centers. Statesman gave great importance to artists. By dealing with art themselves, many of the Sultans proved that they were sincere in giving importance to art.Showing importance to art and artists caused a rapid development in literature. Divan poetry, first successful samples of which were seen in the 14th century, had a great development in the 15th century. Both the number of artist and also artistic value of the works increased.Number of eulogies in 15th century was much more compared to the previous century. Starting from 15th century, writing eulogy became a tradition. In 16th century, the said trend continued. Eulogies written in Anatolian area were as good as the once written in Persia. Poets who wanted to be protected by the Sultans and Statesman preferred writing eulogies where the Sultans and Statesman were praised (methiyye).Lyric prologue (nesib) section drew much more attention than the section where person was praised. In lyric prologue section, it is possible to see many of the metaphors used in Divan literature. It is very difficult to distinguish verses from verses of a lyric poem. Because of this variety, lyric prologue section of 15th century eulogies worth and extensive study.Ahmed Pasha is the person that can be said to start eulogy tradition. Ahmed Pasha, who wrote majority of the eulogies in those days, had an influence over many artists. Artists wrote poems after his poems (nazire) both during the same century and also in the following century. Eulogy becoming a model for other poems is a proof of its success.