Demografik değişkenlere göre çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma

Abstract

Örgütsel vatandaşlık davranışı; formel iş tanımında yer almayan ve formel otorite tarafından ölçülemeyen; isteğe bağlı olarak, karşılık beklemeden yapılan ve örgüt verimliliğine katkı sağlayan bireysel davranışlardır. Bu davranışlar, bireyin kişiliğine, liderin davranışlarına, örgütün özelliklerine ve işin niteliklerine göre şekillenmektedir. Çalışmalarda çoğunlukla çalışanların bireysel özelliklerinin, iş tatmininin, örgütsel bağlılığın, örgüsel adaletin ve örgütsel güvenin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi araştırılmıştır. Yapılmış olan araştırmalarda demografik değişkenlerin çalışanların sergiledikleri örgütsel vatandaşlık davranışlarını farklı şekillerde etkilediği görülmektedir. Çalışmaların bir kısmında örgütte geçirilen süre, yaş, cinsiyet ve eğitim gibi değişkenlerle örgütsel vatandaşlık davranışı boyutları arasında anlamlı bir ilişki kurulmuşken diğer bir kısmında anlamlı bir ilişki belirlenememiştir.Bu araştırmada, demografik değişkenlere göre çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarını değerlendirmek üzere İstanbul'da faaliyet gösteren bir tekstil firmasının 200 çalışanına anket uygulanmıştır. Demografik değişkenleri belirlemek üzere hazırlanan anketle çalışanların cinsiyeti, yaşı, eğitim durumu, işletmede çalışma yılı, bulundukları pozisyonda geçirdikleri süre ve işletmede faaliyette bulundukları bölüm belirlenmiştir. Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği ile çalışanların işletmede sergiledikleri, Organ tarafından geliştirilen örgütsel vatandaşlık davranışının boyutları olan; özgecilik, vicdanlılık, nezaket, centilmenlik ve sivil erdem ortaya konmuştur. Araştırmanın bağımsız değişkenlerini demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, eğitim, çalışma yılı, bulunulan pozisyonda çalışma yılı ve çalışılan bölüm), bağımlı değişkelerini örgütsel vatandaşlık davranışı boyutları (özgecilik, vicdanlılık, nezaket, centilmenlik, sivil erdem) oluşturmaktadır. Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeğindeki 20 soruya ve ayrı ayrı her bir boyuta güvenirlilik analizi uygulanmıştır. Kullanılan ANOVA Testi ve T-Testi ile demografik değişkenlerle örgütsel vatandaşlık davranışının boyutları arasında geliştirilen hipotezler analiz edilmiştir. Bağımlı değişkenlerimizi oluşturan örgütsel vatandaşlık davranışı boyutlarının kendi içinde her bir boyutun birbiriyle olan ilişkinin gücü ve yönünü belirlemek için korelasyon analizi yapılmıştır.Elde edilen bulgularda, çalışanlar işletme içinde örgütsel vatandaşlık davranışı boyutlarından en fazla nezaket davranışını sergilemektedirler. Katılımcıların erkek veya kadın olmaları ve yaş gruplarına göre örgütsel vatandaşlık davranışı boyutlarına verdikleri yanıtlar arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Katılımcıların eğitim durumları ile örgütsel vatandaşlık davranışının ?özgecilik?, ?nezaket? ve ?erdemlilik? boyutları arasında, işyerindeki çalışma yılları ile örgütsel vatandaşlık davranışının ?özgecilik?, ?vicdanlılık? ve ?nezaket ? boyutları arasında ve işletmede çalıştıkları bölümler ile örgütsel vatandaşlık davranışının ?özgecilik?, ?centilmenlik? ve ?erdemlilik? boyutları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu görülmektedir.Bağımlı değişkenlerimizi oluşturan örgütsel vatandaşlık davranışı boyutlarının kendi içinde her bir boyutun birbiriyle olan ilişkinin gücü ve yönünü belirlemek için korelasyon analizinden elde edilen bulgularda, özgecilik boyutu ile nezaket boyutları arasında pozitif yönde yüksek düzeyde bir ilişki belirlenmiştir. Nezaket boyutu ile erdemlilik boyutu arasında anlamlı bir ilişki belirlenememiştir.Anahtar Kelimeler : Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Demografik Değişkenler

Organizational citizenship behaviors are individual behaviors contributing to organizational productivity and being performed voluntarily without expecting any benefit, not included in formal definition of job and that can?t be measured by the formal authority. These behaviors are formed depending on character of the individual, behavior of the leader, characteristics of the organization and features of the job. The studies usually investigated the effects of individual characteristics of the workers, job satisfaction, organizational loyalty, organizational judgment and organizational trust on the organizational citizenship behavior. It is seen in the studies carried out so far that demographical variables affect the organizational citizenship behavior the workers exhibit in different ways. A significant correlation was found for some workers between such variables as time spent in job, age, gender, and educational level and organizational citizenship behavior whereas no significant relationship was for other workers.In the present study, a survey was carried out on 200 workers of and textile company in Istanbul in order to evaluate the organizational citizenship behavior of workers based on their demographical variables. Gender, age, educational level, duration of job, time spent at the current position and the division in which the worker work were determined through the survey prepared to determine the demographical variables. Altruism, conscience, attention, gentleman likeness and civil virtues, which are domains of organizational citizenship behavior, exhibited by the workers in the organization and developed by the Organ were addressed by scale of organizational citizenship behavior. Independent variables of the study consisted of demographical variables (age, sex, education, work years, time spent at the current position and division in which the worker work), and the dependent variables consisted of domains of organizational citizenship behavior (altruism, conscience, attention, gentleman likeness and civil merits). Twenty questions on the scale of organizational citizenship behavior as well as each domain were subjected to reliability analysis. Hypotheses developed between domains of organizational citizenship behavior and demographical variables were analyzed by ANOVA test and T test. Correlation analysis was performed in order to determine power and direction of the relationship between each domain of organizational citizenship behaviors constituting our dependent variables.According to the results obtained, the workers mostly exhibit attention behavior in the organization among the domains of organizational citizenship behavior. No significant difference was found between the answer given by the workers to domains of organizational citizenship behavior according to their being male or female, or their age. It has been seen that a significant difference exists between ?altruism?, ?attention? and ?civil virtues? domains of organizational citizenship behavior and educational level of the workers, between ?altruism?, ?conscience? and ?attention? domains of organizational citizenship behavior and work years in the organization, and ?altruism?, ?gentleman likeness? and ?civil virtues? domains of organizational citizenship behavior and the division in which the worker works.A significant positive relationship was found between altruism and attention domains in the findings obtained to determine power and direction of the relationship between each domain of organizational citizenship behaviors constituting our dependent variables. No significant relationship was found between attention and civil virtues domains.Key words: Organizational Citizenship Behavior, Demographic Variables.