Türkiye`de sağlık politikaları göstergeleri ve makro ekonomik büyüklükler ile olan etkileşimi

Abstract

1980'lerden bu yana Türkiye'nin içinden geçtiği neoliberal dönüşüm süreci, ekonomik politikası süreçlerini yeniden tanımlayarak, başta sağlık politikaları olmak üzere, ülkemizdeki diğer sosyal politika yapım süreçlerini de kaçınılmaz olarak etkilemiş ve yeniden yapılandırmıştır. Bu bağlamda, Türkiye'de ve bütün dünyada, sağlığın sosyal bir politikası sahası olarak devletin ve diğer kamusal mekanizmaların ilgili sahaya müdahale ve sağlık sektörünü neoliberal önceliklere göre şekillendirme girişimleri yoğunlaşmıştır.Sağlık ekonomisi yaklaşımları sağlık sektöründe devam ede gelen neoliberal dönüşüm sürecine koşut olarak, paradigmatik değişimler yaşamıştır. Kapitalizmin yeni bir evresi olarak değerlendirilebileceğimiz ve `küreselleşme' dönemi olarak adlandıracağımız uluslararası konjonktürde, ekonominin bir alt disiplini olarak sağlık ekonomisi yaklaşımları, 1960'lardaki sağlığı bir beşeri sermaye olarak gören ve kendi bakışını temel makro ekonomik modellere entegre eden temel paradigmasını, sağlık kavramını sadece mikro-ekonomik modellemeler dahilinde harcamalar, harcamaların etkinliği ve sağlık kurumu örgütlerinin etkinliği ve verimliliğini konu alan neoliberal sağlık paradigmasıyla değiştirmiştir.Türkiye'deki sağlık sektöründe yaşanan dönüşümü ülkemizde devam edegelen neoliberal dönüşüm sürecinden ayrık düşünmek olanaksızdır. Bu kapsamda çalışmamız ilgi neoliberal yapısal değişimlere paralel olarak şekillenen ekonomik göstergeler ve bu dönüşümünün sağlık politikalarında izdüşümü ve sonucu olarak sağlık göstergeleri arasındaki ekonometrik ilişkiselliği saptamayı amaçlamaktadır.Çalışmamız dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölümde sağlık ekonomisi ve kavramlarını disiplinin uluslararası ve ülkemizde tarihsel evrimi ile harmanladıktan sonra sağlık hizmetleri piyasalarının belli başlı özelliklerini ve ilgili piyasalarda arz ve talep kavramı tartışılacaktır. Üçüncü bölüm Türkiye'deki sağlık politikası yapımındaki yapısal aktörleri ve unsurları tarihsel evrimi ile sunacak ve temel sağlık göstergelerinin tanımını yaptıktan sonra, belli başlı sağlık göstergeleri ve belirli ekonomik göstergeleri arsındaki ilişkiyi betimsel istatistikler yardımı ile değerlendirecektir. Sağlık ekonomisi üzerine yapılan ampirik çalışmaların literatür taramasını yapan çalışmamızın dördüncü bölümü üçlü bir ampirik çalışma yapacaktır. Birinci kısımda, belirli sağlık göstergeleri ve ekonomik büyüme; temel kamusal harcamaları olan sağlık, ulusal savunma, eğitim harcamaları arasında ilişkinin sınanmasını VAR Ayrıştırması, Etki Tepki Analizi, Granger nedensellik testi gerçekleştirilirken, toplam, özel ve kamusal sağlık harcamalarının yapısal kırılma dönemlerini belirleyebilmek için CUSUM testleri uygulanacaktır. Son deneysel kısım ise sağlık harcamalarının gelire karşı duyarlılığı Johansen eşbütünleşme prosedürü ile toplam sağlık harcamaları, ulusal gelir ve nüfus büyüme oranı değişkenleri yardımı ile test edilecektir.Anahtar Kelimeler: Sağlık göstergeleri, ekonomik göstergeler, sağlık harcamaları,Türk Sağlık Sektörü, Granger nedensellik testi, CUSUM yapısal kırılma testi, Johansen Eşbütünleşme testi; Sağlık Harcamlarının Gelir Esnekliği

The neoliberal transformation period that has been proceeding in Turkey since the early 1980s inevitably affected and restructured the very making of social policy and related schemes, the health care sector being the most-predominantly influenced one, by means of devising a new macro-economic setting and processes. In such a context, attempts to dismantle realign and restructure health care sectors along with neoliberal prerequisites in both in Turkish setting and other international settings as well, have intensified.Along with the default-on going neoliberal transformation process, approaches in health care economics have experienced paradigmatic changes within its theoretical aspects. In conjuncture characterized as the new phase of international capitalism labeled as `globalization?, health care economics approaches have substituted its traditional understanding of health as a part of human capital, thereby integrating its theoretical aspects to the macroeconomic model with a new paradigm based on neoliberal understanding , handling health care within the micro economic modeling of health care expenditures and efficiency and effectiveness of such expenditures coupled with organizational effectiveness of health care institutions. Given the mental map above, it will be logically infeasible to think of neoliberal restructuring, dismantlement and retrenchment processes apart from the macroeconomic transformation experienced in Turkey.The study shall identify and locate the econometric relationality between health indicators as a byproduct of policies in implementation and macroeconomic policies led by hegemonic neoliberal transformation process. The work will be inclusive of four parts. The first and second parts of the study will harvest basic concepts of health care economics coupled with the historical development of the discipline, which will be followed with analysis of basic characteristics of health care markets and `health care demand? and `health care supply? in such markets.The third section of the study will locate basic factors and actors involved and indulged in the Turkish health care policy making and Turkish health care supply and finance schemes. In addition to the structural analysis, the work shall present findings on the relation between health indicators and macroeconomic performance indicators with the aid of descriptive statistics with definitions of health care indicators given in the concerning section. Outlining the basic streams in the section, the final part of the work will test major health care indicators and economic growth; and fundamental public expenditures of health, defense and education by means of Granger Causality test, VAR Analysis and Composition and Impulse and Response Analysis. A second empirical part of the final section will encompass a structural break test, CUSUM squares test among, public, private and total health care expenditures. The very last empirical procedure will test the health care expenditures `sensitivity to income among health care expenditures, national income and annual population growth rate with cointegration analyses.Keywords: Healthcare and economic indicators, health care expenditures, Turkish Health Care Sector, Granger causality test, VAR Analysis and Decompositiom, Impulse and Response Analysis, CUSUM structural break test, Johansen cointegration test ; Income Sensitivity of Health Care Expenditures