Osmanlı Devleti`nin II. Abdülhamid Dönemi İngiltere ile ilişkileri içerisinde londra elçileri

Abstract

Osmanlı Devleti'nin, 1789?1909 yılları arasında, dış politikası üzerine günümüzde de araştırmalar sürerken dış siyasette büyükelçilerin rolünün ne olduğu konusu, bizleri bu çalışmayı yapmaya yöneltmiş ve İngiltere ile ilişkilerde Londra'da görev yapan, Osmanlı büyükelçileri tarafımızdan incelenmiştir. Araştırmamıza göre Londra'da görev yapan elçi sayısı beştir. Bu elçilerin dördü Rum ve Ortodoks mezhebi kökenli biri de İttihat ve Terakki üyesidir. Onlar, diplomatik görüşmeler yapmanın yanında İngiliz kamuoyunun Osmanlı lehinde olması için de girişimlerde bulunarak, Londra'da bulunan bazı Müslümanlarla birlikte rakip devletler aleyhinde zaman zaman mitingler de düzenlemişlerdir. Bizler, beş elçinin siyasi ve sosyal olaylardaki rolünü incelediğimiz için elde edilen belgeler ışığında bu türlü bilgilere de yer vermiş bulunmaktayız. Araştırma süresince Londra Sefarethanesi'nin müsteşarları ya da katipleri tarafından gönderilen belgelere de rastlanmıştır. Bu belgeler memurlar arasında çekişmeler yaşandığını ortaya koyduğu gibi sefarethane binasının fiziki durumuna da ışık tuttuğundan bu konu da ayrıca araştırmamızda yer alır.Araştırmamızın odak noktası, Osmanlı Devleti'nin Londra elçilerinin siyasi işlerdeki rolüdür. Elçilerin, siyasi olaylarda çok önemli konumda olmaları olayların gidişatına da büyük katkı sağlar. Onlar için en önemli görev, Osmanlı Devleti'nin çıkarlarını koruyarak elde edilen bilginin, zamanında doğru bir şekilde Hariciye Nezareti'ne ulaştırılmasını sağlamaktır. Savaşa doğru giden bir dünyada gelişen siyasi ilişkiler ve bu ilişkilerde Sultan II. Abdülhamid'in denge politikası da elçileri dış politikaya dair gelişmelerde öne çıkarır.Araştırmamızın başında incelediğimiz ilk elçi, Kostaki Musurus Paşa'dır. Ona ve diğer Rum uyruklu elçilere, Müslümanlardan daha fazla görev verilmesi bir nevi Hariciye Nezareti'nde yetişmiş Müslüman memur sıkıntısından kaynaklanmaktadır. İstefanaki Vogoridi Bey'in hamiliği de Kostaki Musurus Paşa için inkâr edilemez. Diğer dört elçi, yine onun gibi İngiltere Kralı ya da Kraliçesi'nin onayı olmadan Londra'ya atanmamıştır. Beş elçinin ortak yönlerinden biri de daha önce Yunan Sınırı'nda görev almış olmalarıdır. İngiltere Devleti'ne danışılmadan herhangi bir siyasi hamle yapılmadığı da kaynaklarda açıkça görülür. Elçiler, siyasi işlerin yanında Osmanlı Devleti lehine olacak her türlü oluşumun da içerisindedirler. Padişah, onlar vasıtasıyla, bir taraftan Avrupa siyasetini takip ederken diğer taraftan da Avrupa kamuoyunun nabzını konrol etme çabası içinde olmuştur. Bir nevi elçiler onun Avrupa'daki gözü ve kulağıdırlar.İncelediğimiz dönemde görev alan elçiler, yeterli meziyetlere de sahip değildir. Örneğin; devlet kademelerinde birçok akrabası bulunan Kostaki Musurus Paşa, İngiliz yanlısıdır. Kendisinden daha sonraki yıllarda Londra Büyükelçiliği yapan oğlu İstefanaki Musurus, Türkçe bilmez. İtalyan Françesko'nun oğlu, Rum asıllı ve Cebel-ü Lübnan Mutasarrıflığı yapmış Rüstem Paşa'nın ve ondan sonra gelen Kostaki Anthopoulos Paşa'nın da İngilizcesinin yeterli olmadığı söylenir.Tam ve detaylı bir biyografi vermek ayrı bir tez konusu olduğundan araştırmamızda, elçilerin hayatlarından ve kim olduklarından kısaca bahsederek, dış politika ile ilgili olaylara daha fazla yer verdik. Bu kişilerin isimlerinin geçtiği araştırma eserlerinin sınırlı olması dolayısıyla büyük ölçüde Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dairesi'nde yer alan Hariciye Nezareti belgelerinden, elçilerin gönderdiği raporlardan yine dönemin resmi gazeteleri, salnamelerden ve yazılmış hatıratlardan yararlandık.

Even though there have been studies on Ottoman foreign policy between the years of 1789-1909, this thesis, based on the examination of Ottoman archival documents, especially in Ottoman Foreign Office, as well as embassy reports, newspaper articles, salnames (yearbooks) and memoirs, exclusively focuses on Ottoman ambassadors to London. Examination of cources indicate that there were five ambassadors that represented the Ottoman Empire in London between the years of 1789-1909. Four of them were Greek Orthodox while the fifth was a member of the Comittee of Union and Progress. Among the sources used in this study there are also some documents, such as letters, telegrams dispatched by the staff, including the secretary and vice counsel, in embassies. These documents help us to have a better understanding of the role five Ottoman ambassadors played in some social and political events, such as pre-Ottoman and anti-Armenian mitings in London. They also shed some light on how those ambassadors acted like a source of information for Ottoman authorities in Istanbul and informed them about political lobbies and treaties etc. Documents also provide information about interoffice relations among the embassy personnel and their working conditions.The main focus of this thesis is the role the Ottoman ambassadors played in political matters. The examination of sources suggest that they were quite influential in political affairs. Their most important task was to protect Ottoman interests and to convey the information they gathered in London as fast and complete as possible to the Ministry of Foreign Affairs in Istanbul.It is clear that increasing relations with the western powers and the policy of balance Abdulhamid II (1876-1909) pursued during his reign contributed greatly to the growing importance of Ottoman ambassadors in European capitals, including London. The first ambassador examined in this study is Kostaki Musurus Paşa. Sources indicate that British Queen or King played an important role in Musurus Paşa?s as well as other ambassadors appointment to Ottoman embassy in London since without their approval none could begin to work as ambassador. However, despite their aproval by British Queen or King Musurus Paşa and the other ambassadors were very careful about watching abd protecting Ottoman interests in political matters. Ottoman Sultan, through ambassadors, was able to follow political developments as well as public opinion in Europe, especially in England. In other words, Ottoman ambassadors in london were the Sultan?s eye and ear in Europe.Despite their signiciance in politics, it is important to note that all ambaasadors, serving in london, were rather unqualified and accordingly they were appointed to their posts not because of their qualifications but rather due to their connections to influential people in Istanbul. Of those, Kostaki Musurus Paşa had many relatives in high level public offices and owed his appointment to his relatives. Also, in his appointemnt it looks like, his pre-British attitude played an importan role. Some other apponitnments were made due to similar reasons. For instance Stefanaki Musurus, the son of Kostaki Musurus Paşa, had no knowledge of Turkish but he was appointed as an ambassador to Ottoman Embassy in London due to his father?s connections. Similarly the apppointments of Rüstem Paşa, who had previously served as the governor of Lübnan, and Kostaki Anthopolous Paşa, both Greeks by origin, were appointed to Ottoman Eembassy in British Capital even though neither had knowledge of English language.Since a full and detailed information about those ambassadors is not one of the goals this study seeks to achieve, it provides a short information about their lives and focuses, instead, on their role in foreign affairs and political matters.