Yabancı menşeili kurumların Türkiye`de vergilendirilmesi

Abstract

1970'li yıllar sonrasında dünya ekonomisinin büyük bir değişim ve dönüşüm içine girdiği kabul edilmektedir. Ekonomik serbestleşme veya küreselleşme olgusu olarak tanımlanan bu değişiklik ulusal ekonomilerin entegrasyonunu hızlandırmış; karşılıklı sermaye, teknoloji ve hizmet akımına neden olmuştur. Sermayenin artan bu mobilitesi vergiyi doğuran olayın çok farklı ülkelerde gerçekleşmesi sonucunu doğurmuştur.Devletin ülkesi üzerinde egemenliğine dayanarak, vergi alma konusunda sahip olduğu hukuki ve fiili gücü olarak tanımlanan vergilendirme yetkisi küreselleşme olgusunun hız kazandığı günümüz dünyasında, devletlerin özerk olarak kullandıkları bir yetki olmaktan çok uzaklaşmıştır. Çünkü ekonomik serbestlik, yurt dışında faaliyeti olan vergi mükelleflerinin kaynak ve mukim ülke arasında sıkışmasına ve çifte vergilendirme sorununun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.Gerek gelişmiş ülkelerde gerekse gelişmekte olan ülkelerde hayati öneme sahip bir konu olan yabancı sermayenin ülkeye çekilmesinde ülkeler çeşitli maliye politikası araçlarına başvurmaktadırlar. Yabancı sermaye yatırımları ve çokuluslu şirketlerin faaliyetleri, bu kurumlarca elde edilen kazançların vergilendirilmesi sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Şüphesiz ki uluslararası vergi hukukunun en önemli problemlerinden biri de çifte vergilendirmenin önlenmesidir. Kaynak ülke ile mukim ülke arasında doğan çifte vergilendirme sorunu, dar mükellefiyet esasına göre vergilendirme yöntemi ve uluslararası vergi anlaşmaları ile çözüme kavuşturulmaktadır.Yabancı kurumlar Türkiye'de iki şekilde faaliyet gösterebilirler. Buna göre bu kurumlar aynen Türkiye menşeli kurumlar gibi Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre şirket kurabilirler ki bu durumda bu kurumlar tam mükellef olarak tanımlanmaktadır. Yabancı kurumların ikinci olarak gerçekleştirdikleri faaliyet türü Türkiye'de herhangi bir şirket kurmadan şube açarak veya daimi temsilci vasıtasıyla elde edilen gelirdir ki çalışmamızın ana çerçevesini bu ikinci gelir türü oluşturmaktadır.Çalışmanın amacı, 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı menşeli kurumların kurum kazancının ne şekilde vergilendirileceğinin tespit edilmesidir. Bu amaçla kurumların elde etmiş oldukları kazançlar Gelir Vergisi Kanunu'na göre yedi tür kazanç ve irat olarak ayrı ayrı ele alınmış, konu örneklerle zenginleştirilip ve eksiklikleri ile irdelenmeye çalışılmıştır.

It is considered that world economy has undergone a major change and transformation since 1970s. This change which is defined as economic liberalization or globalization phenomenon accelerated the integration of national economies; and caused flow of mutual fund, technology and service. Increasing mobility of the capital caused the occurrence of taxable event in various countries.Taxation power which is defined as judicial and actual power of the state by relying on its sovereignty is not a power that states use autonomously anymore in this globalizing world because economic liberalization causes that tax payers operating in abroad become torn between source and resident country and the problem of double taxation arises.Countries use various fiscal policy tools to attract foreign capital which is a vital issue for both developed and developing countries. Foreign capital investments and the actions of multinational companies bring taxation problems. The most important problem of the international tax law is the prevention of double taxation. Double taxation problem between the source and resident country is resolved with taxation method on the basis of limited obligation and the international tax agreements.Foreign institutions can operate in Turkey in two ways. They can establish company according to the provision of Turkish Commercial Code as local-origin companies and they are defined as legally obligated. Second type of activity that foreign institutions can get in Turkey is to earn income through permanent representative or a branch without establishing a company. Mainframe of this study is form by this second type of income.The aim of the study is to determine the taxation method of foreign-origin institutions operating in Turkey according to the Corporate Tax Law no. 5520. So their income was examined individually as seven types of income and proceeds in accordance with Corporate Tax Law; and the subject was enriched with examples and was tried to be examined with deficiencies.