Özel tüketim vergisinin Türk mali sistemi içerisindeki yeri

Abstract

Günümüzde ülkelerin vergi sistemleri gelir, servet ve tüketim üzerinden alınan vergilerden oluşmaktadır. Tüketim vergileri, uygulanma kolaylığı ve sağladığı yüksek hâsılat bakımından, vergi sistemlerinin en önemli öğelerinden birisi haline gelmiştir. Tüketim vergileri kendi içinde genel tüketim vergileri ve özel tüketim vergileri olarak ikiye ayrılmaktadır.2002 yılından beri Türk Vergi Sistemi içerisinde de yer almaya başlayan Özel Tüketim Vergisi?nin dünya mali tarihindeki geçmişi oldukça eskilere dayanmaktadır. Günümüz vergi sistemlerinde Özel Tüketim Vergisi?ne yer verilmesinin iki ana nedeni bulunmaktadır Birincisi, kamu geliri elde etmektedir. İkincisi ise toplumsal açıdan tüketimi zararlı olan ürünlerin tüketiminin kısıtlanmasını sağlamaktır. Özel Tüketim Vergileri, Katma Değer Vergisi gibi üretim veya tüketimin her aşamasında değil, sadece herhangi bir aşamasında belirli mal ve hizmetlerden alınmaktadır.Türk Mali Sistemi içerisindeki geçmişi çok kısa bir süre olmasına rağmen, kapsamına giren ürünlerin niteliği ve vergi oranlarının yüksekliği dolayısıyla, çok kısa sürede genel bir tüketim vergisi olan Katma Değer Vergisi?nin payına yaklaşmıştır. Tüketim vergilerinin Dünya?daki eğilimi daha ziyade genel tüketim vergileri ağırlıklı iken, Türkiye gibi bazı gelişmekte olan ülkelerde bu eğilim tersine işlemektedir.Bu tezin amacı Özel Tüketim Vergilerinin Türk Mali Sistemi içerisindeki uygulanışının ve vergi gelirleri içerisindeki payının gelişiminin, diğer dünya ülkeleri ile kıyaslanarak analiz edilmesidir. Tez üç bölüm halinde hazırlanmıştır. Tezin birinci bölümünde, ilk önce mali sistem kavramı ve Türk mali sistemi üzerinde durulmuştur. Daha sonra Türk Mali Sisteminde yer alan vergiler önce tarihsel açıdan açıklanmış, sonra da mevcut Türk Vergi Sistemi?nin tüm vergi türleri bakımından özeti yapılmıştır. Tezin ikinci bölümünde, ilk olarak özel tüketim vergisi ile bu vergilerin dünyadaki genel eğilimi üzerinde durulmuştur. Sonrasında bu vergilerin diğer ülkelerdeki uygulanışı üzerinde durulmuştur. Tezin üçüncü bölümünde Türkiye?deki özel tüketim vergisinin analizi yapılmıştır. Bu analiz hem yapısal hem de mali nitelikte bir analiz olmuştur. Bu bölümün son kısmında ise Türkiye?de uygulanan özel tüketim vergisinin çeşitli ülkelerdeki uygulamalarla kıyaslamasına yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Türk Vergi Sistemi, Dolaylı Vergiler, Tüketim Vergileri, Özel Tüketim Vergisi

In our times, the tax system of the countries consists of taxes on income, wealth, and consumption. Consumption taxes, in terms of easiness of application and bringing high revenue, have become one of the most important elements of the tax system. Consumption taxes are divided in two categories as taxes on `general consumption? and taxes on ?special consumption`.The background of special consumption tax, which has started to take place in Turkish tax system since 2002 years, goes rather old times, in world fiscal history. There are two main purposes of giving place to special consumption tax in tax systems. First to obtain public revenue. Secondly, to set limitation on consumption of products/goods, materials, of which consumption may be harmful to the public. Special consumption taxes differ from value added tax which is charged at all stages as production and consumption, and are applied only at a certain stage and only on certain goods and services. Although its back ground in Turkish tax system is very short, for the speciality of the goods it covers, and for the sake of high tax rates, in a very short time it has reached the share of value added tax, which is a `general consumption tax`. Although the tendency of consumption taxes over the world is rather towards the `general consumption tax`, in some developing countries like Turkey, the system operates reversely.The purpose of this thesis is, by comparing with other countries, to analyse the implementation of special consumption tax and development of its share in overall tax revenue in Turkish fiscal system. The thesis has been prepared in three sections. In the first section, first focused on the concept of the fiscal system and on the Turkish Fiscal System. Subsequently the taxes taken place in Turkish Fiscal System are explained from historical aspect, than present Turkish tax system as of various taxes therein are briefly mentioned. In the second section first focused on the theory of special consumption tax and then on the general trend of special consumption tax around the world. Then focused on implementation of special consumption tax in the other countries. In the third section implementation of special consumption tax in Turkey is analyzed. Both structural and fiscal analysis is included in the analysis. Finally in third section, special consumption tax in Turkey compared special consumption tax in various countries.Key words: Turkish Tax System, Indirect Taxes, Consumption Taxes, Excise Taxes, Special Consumption Taxes.