Cemali divanında din ve tasavvuf

Abstract

Türk-İslam medeniyeti ile birlikte Müslüman coğrafyalarında gelmiş geçmiş tüm medeniyetlerin mayasında bulunan tasavvuf, günlük yaşamdan sanata, örf ve adetten devlet idaresine kadar hayatın her alanına nüfuz etmiş, bir incelik ve estetik katmıştır. Özellikle sanat ve edebiyat sahalarında bütün görkemiyle kendini göstermiş; hem sanat ve edebiyatın ihyasına vesile olmuş hem de bunlar vasıtasıyla kendini en güzel şekilde ifadeye imkân bulmuştur.Cemâleddîn-i Uşşâkî, tasavvuf potasında işlenmiş edebiyat geleneğinin 18. yüzyılda yaşamış seçkin bir temsilcisidir. Uşşâkiyye yolunda pir-i sânî olan Cemâlî, devrinin mümtaz mutasavvıflarındandır. 345 manzumeden oluşan divanı, tasavvuf literatürü içinde kayda değer bir yere sahiptir.Bu çalışmada, iyi bir dinî ve tasavvufî terbiyeden geçip irşat makamına ulaşmış olan Cemâlî Efendi'nin divanındaki dinî-tasavvufî kavramların üzerinde durulmuştur. Şiirlerinde bir mürşit olarak yol gösteren, tembih ve telkin eden, tavsiyede bulunan Şair, tasavvuf ıstılahatına oldukça hâkimdir.Çalışmada, dinî-tasavvufî ıstılah ve mefhumların, Cemâlî'nin tefekkür ve şiir dünyasında nasıl karşılıklarının olduğu anlaşılmak istenmiştir. Buradan hareketle, ilk önce divandaki kavramlar tespit edilmiş, daha sonra bunlar üzerine tek tek durulmuştur. Tespit edilen kavramlar, çeşitli ansiklopedik ve kaynak eserlerden genel bilgiler ve şairin beyitlerinden örnekler ile birlikte açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Din, Tasavvuf, Cemâlî, Uşşakilik, Tekke Edebiyatı, Divan

Sufism which is existent in the ferment of Turkish-İslamic civilization with all civilization in Muslim lands has permeated every area af life, from daily living to art, from custom to statecraft; has added them finesse and aesthetic. It has showed itself especially in the fields of art and literature with all its glory. It has concuded the recreated of art and literature and also expressed itself in the nicest way through them.Cemaleddin-i Uşşaki lived in 18. century is the distinguished commissary of literary tradition which has processed in the pot of Sufism. Cemali the re-creator of Uşşakî order was the prestigious sufis of his age. His divan contained 345 poem has a significant place in the literature of Sufism.In this study, focused on the religious and sufistic concepts in the Divan of Cemali Efendi who has passed religious and sufistic educated and reached chair of guidance. Poet who has guide, admonished, infused and advised in his poems as a guidance is fairly master of sufistic concepts.In the study, it is intended to be understood that how religious and sufistic concepts have a response in contemplation and poetry word of Cemali. Moving from here, firstly, concepts in the Divan have been ascertained and then individually focused on them. Concepts have been ascertained have been attemted to explained with help of general information from various encyclopedic and source works and samples from verses of poet.Key words: Religion, Sufism, Cemali, Uşşaki Order, Sufistic Literature, Divan