Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları

Abstract

Araştırmanın amacı okul yöneticilerinin güç kullanımını ve kullandığı güç türünü, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları (ÖVD) ile bu davranışların alt boyutlarının düzeyini nitel ve nicel olarak betimlemektir. Ayrıca okul yöneticilerinin kullandığı güç türleri ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin düzeyini ve okul yöneticisinin kullandığı gücün öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının yordayıcısı olup olmadığını nicel olarak ortaya çıkarmaktır. Araştırma, yöneticilerin güç tipi tercihlerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisini ortaya çıkarmayı amaçlayan betimsel bir çalışmadır. Bu doğrultuda veri toplama tekniği olarak hem nicel hem nitel boyutları içerisine alan karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda ilişkisel tarama modeli, nitel boyutunda durum çalışması modeli kullanılmıştır.Araştırma kapsamında 2013-2014 eğitim öğretim yılında Sivas ilinde çalışmakta olan 212 öğretmen küme örnekleme yoluyla nicel kısım için; 20 öğretmen amaçlı örnekleme yoluyla nitel kısım için çalışma gruplarına dahil edilmişlerdir.Araştırma kapsamında nicel veri toplama aracı olarak okul müdürlerinin güç tiplerini ölçmek için Yılmaz ve Altınkurt'un (2013) geliştirdiği `Okullarda Örgütsel Güç Ölçeği`, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışını ölçmek için Polat (2007) tarafından uyarlaması yapılan `Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği` kullanılmıştır. Nitel veri toplama aracı olarak ise öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ve okul yöneticilerinin güç kullanımı ile ilgili verilere ulaşılmasını sağlayacak görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verileri görüşmeler ve odak grup görüşmeleri ile toplanmıştır.Araştırmanın nicel boyutunda öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı, yönetici güç algıları ve bunların alt boyutlarına ait değişkenlere ilişkin algı düzeylerini saptamak için aritmetik ortalamaya bakılmıştır. Deneklerin ölçek maddelerine verdikleri yanıtlar arasında anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek amacıyla cinsiyet değişkeni açısından parametrik testlerden t testi, okuldaki hizmet süresi değişkeni açısından parametrik testlerden tek yönlü varyans (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı ile okul yöneticilerinin kullandığı güç arasındaki ilişkiyi betimlemek amacıyla değişkenler basit doğrusal regresyon analizine tabi tutulmuş ve değişkenler arasındaki ilişkiler ortaya konulmuştur. Okul yöneticilerinin kullandığı güç ve gücün boyutlarının öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarını ve alt boyutlarını ne kadar etkilediğini, güç kullanımının vatandaşlık davranışının ne kadarını açıkladığını test etmek için çoklu regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise görüşme verilerinin yorumlanması sürecinde betimsel analiz, içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre nitel boyutta örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili yardımseverlik boyutunda ulaşılan sonuçlara göre öğretmenler arası yardımlaşmanın `iyi` düzeydedir, öğretmenlerin `herkesle yardımlaşmadığı` ama yardım istendiğinde ellerinden geleni `esirgemedikleri` , yardımlaşmaların daha çok `zümreler` ve `aynı cinsiyete sahip bireyler arasında` olduğu bunu yanı sıra `okul büyüklüğüne` bağlı olarak öğretmen sayısının artmasının yardımlaşmayı etkilediği söylenebilmektedir. Nezaketlilik boyutunda ulaşılan sonuçlara göre öğretmenler arasındaki bilgi alış verişinin `iyi` düzeyde olduğu, öğretmenlerin `gerekli olduğu durumlarda birbirlerine danıştığı`, öğretmenler arası iletişimin `iyi` düzeyde olduğu ve yardımlaşmada olduğu gibi nezaket boyutunda da bazı öğretmenlerin bu boyuta ilişkin davranışları sergilemeyi `okul büyüklüğüne` bağladığı söylenebilir. Sivil erdem boyutunda ulaşılan sonuçlara göre öğretmenlerin `gönüllü` oldukları bunun yanı sıra bir iş verilmek istediğinde, ekstra sorumluluklar yüklenmek istendiğinde bu durumdan `çekindikleri`, karara katılma sürecine ise toplantılara katılım mecburi olduğu için `mecburen katıldıkları` ve `kararları uyguladıkları` söylenebilir. Centilmenlik boyutunda ulaşılan sonuçlara göre okulda yaşanan olaylara karşı tepkilerin olumsuzdan çok `olumlu tepkiler` olduğu söylenebilir. Vicdanlılık boyutunda ulaşılan sonuçlara göre ise öğretmenler kendilerini `sorumluluk sahibi` ve `düzenli çalışan` kişiler olarak gördükleri söylenebilir. Araştırmanın nitel boyutunda yöneticilerin güç kullanımları ile ilgili olarak müdürlerin öğretmenleri birinci sırada yasal yolla etkilemesine karşın öğretmenlerin etkilenme yollunun sözle ifade edilme olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okul yöneticilerinin etki kaynaklarını kullanma sırası sırasıyla uzmanlık, karizmatik, ödül, yasal, zorlayıcı güç biçimindedir. Öğretmenler yönetici olduğunda etki kaynaklarını kullanma sırası ise sırasıyla uzmanlık, karizmatik, ödül, yasal, zorlayıcı güç şeklinde olmaktadır.Araştırmanının nicel kısmında ise şu sonuçlara ulaşılmaktadır: Öğretmenlerin genel olarak örgütsel vatandaşlık davranışları algıları yüksek düzeydedir. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışının yardımlaşma, sivil erdem, centilmenlik alt boyutlarına ait algıları yüksek düzeyde iken vicdanlılık alt boyutuna ait algıları oldukça yüksek düzeydedir. Öğretmenler örgütsel vatandaşlık davranışlarından en çok vicdanlılık alt boyutuna yönelik davranışlar sergilemekte olup, sonra sırasıyla yardımlaşma, sivil erdem, centilmenlik alt boyutlarına yönelik davranışlar sergilemektedirler. Öğretmenlerin algılarına göre genel olarak okul yöneticileri gücü orta düzeyde kullanmaktadırlar. Okul yöneticileri yasal gücü, ödül gücünü, karizmatik gücü ve uzmanlık gücünü yüksek düzeyde kullanmakta iken zorlayıcı gücü düşük düzeyde kullanmaktadırlar. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları algıları ve yöneticilerde algıladıkları güç son çalıştığı okuldaki hizmet süresine göre değişmemektedir. Yönetici güç kullanımı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışını arasındaki ilişkinin düşük düzeyde olumlu bir ilişki (r=,131) olduğu görülmektedir. Analiz sonuçlarına bakıldığında öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve boyutları ile yöneticide algıladıkları güç ve güç türleri arasında anlamlı ilişkiler görülmektedir. Yöneticilerin kullandıkları güç kaynakları örgütsel vatandaşlık davranışlarındaki varyansın yaklaşık %8'ini açıklamaktadır. Dolayısıyla öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışına etki eden etmenlerin %92'si okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları dışındaki etmenlerdir.Araştırmaya öneri olarak; ortaöğretim ve okul öncesi eğitim kurumlarında nitel ve nicel olarak yönetici güç kullanımı ve örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişkinin, örgütsel vatandaşlık davranışının başka yordayıcılarının ve araştırma konusunun örneklem grubu artırılarak veya başka örneklemlerle araştırılması verilebilir.Anahtar Kelimeler: Örgütsel Vatandaşlık, Güç.

The aim of this study/research is to describe, as qualitatively and quantitatively, the power use of administrators and what kind of power they use, organizational citizenship behaviour of teachers, and sub-dimension level of these behaviours. In addition, the aim is to reveal the level of the relationship between the power types which administrators use and organizational citizenship behaviour of teachers, and to reveal as quantitatively whether the power use of administrator is precursor of organizational citizenship behaviour of teachers or not. The research is a descriptive work which targets to reveal the impact of the preferences of administrators power types on the organizational citizenship behaviours of teachers. In this direction, as data gathering technique, it has been used a mixed method which includes both quantitative and qualitative extends. It has been used relational screening model in the quantitative extend, and it has been used case study model in the qualitative model.As part of the Study, in the academic year 2013-2014, 212 teachers operating in Sivas province have been included into working groups by cluster sampling method for quantitative section, 20 teachers have been included into working groups by intentional sampling method for qualitative section.As part of the study, as a quantitative data collection tool, `Okullarda Örgütsel Güç Ölçeği/ Organizational Power Scale in Schools` by Yılmaz and Altınkurt (2013) has been used to survey the power types of administrators, `Örgütsel Vatandaşlık Ölçeği/ Organizational Citizenship Scale` adapted by Polat (2007) has been used for surveying organizational citizenship behaviour of teachers. As qualitative data collection tool, an interview form which will provide to be accessed the data related with teachers' organizational citizenship behaviour and the power usage of school administrators. Qualitative data of the research has been obtained by the discussions and focus group discussions.In the quantitative aspect of the research, it has been looked at the arithmetic average in order to determine organizational citizenship behaviour of teachers, the administrator power perceptions and perception levels concerning variables that belong to sub dimensions of these. In terms of gender variant, T test from parametric tests has been used in order to test whether there is a meaningful difference among the answers which deneks/ reagents give replies to scale matters. In terms of variable period of service at school, one-way variants from parametric tests (ANOVA) has been used. In the research, in order to determine the relation between teachers' organizational citizenship behaviour and power used by school administrators, variables have been subjected to simple linear regression analysis, and relations between variables have been presented. Multiple regression analysis has been performed for testing how the power used by school administrators and dimensions of this power, teachers' organizational citizenship behaviour and sub dimensions of this affect, how much the power use explain the citizenship behaviour. In the qualitative aspect of the research, descriptive analysis, content analysis has been used in the process of commenting interview data. According to findings of the research, in the qualitative aspect, as to results related to Helpfulness with organizational citizenship behaviours, helping each other among teachers is in a good level, but it can be said that teachers do not help everyone, but if a help is requested, they do their best, and helping is generally between group teachers and between the individuals of the same gender, as well as, it can be said that increase of the teachers' number, depending upon the size of the school also affect the helping. According to the results achieved in the aspect of Politeness, it can be said that exchange of information between teachers is in a good level, teachers ask for advice from other teachers in the event that it is necessary, communication between teachers is in a good level, as in helping, in the aspect of politeness, some teachers associates performing this behaviours with the size of the school. According to the results achieved in the aspect of Civil Virtue, it can be said teachers are `voluntary` besides, if a duty or extra responsibilities are given, they are shy about this situation, as to the process of agreeing with the decision, since the participation for the meetings is mandatory, they join and perform the decisions `compulsorily`. As to the results obtained in the aspect of Gentlemanship, it can be said that reactions against the events in the school are positive rather than negative. According to the results achieved in the aspect of Conscience, it can be said that teachers see themselves as `responsible` and `neat`. In the qualitative aspect of this research, corresponding with administrators' power use, it can be inferred that administrators mostly influence with legal way, however, the way that teachers are influenced is being expressed by saying. In order of use of administrator's domain resources is in the form like expertise, charismatic, award, legal and compelling power. If the administrator is a teacher, domain using resources is, respectively, expertise, charismatic, award, legal and compelling power.As the quantitative part of the research, these results are obtained: The perceptions of teachers' organizational citizenship behaviours are generally in a high level. Whereas the perceptions of the sub dimensions of teachers' organizational citizenship behaviour on helping, civic virtue, gentlemanship are in high level, the perceptions of them on the sub-dimension of Conscience are at very high level. Teachers, from organizational citizenship behaviour, mostly have demonstrated the behaviours towards the sub-dimension of Conscience, and then, respectively, helping each other, civil virtue, gentlemanship, According to the perception of teachers, administrators generally use the power in the medium level. According to their perceptions, whereas administrators use legal power, reward power, charismatic power, and expertise in the high level, they use the compelling power in the lower level. The perceptions of teachers' organizational citizenship behaviour and the power that they perceive on administrators do not change according to the period of service at school where he/ she worked last. It is seen that the relationship between the power use of the administrator and teachers' organizational citizenship behaviour is in low level positive relationship (r=,131). As seen, there are meaningful relations between teachers' organizational citizenship behaviours and dimensions and the power they perceive on the administrator and power types. The power supplies that administrators use explain about 8 %of variance on the organizational citizenship behaviour. Therefore, 92% of the factors that influence on the teachers' organizational citizenship behaviour are other than the power supplies which administrators use.As a result of the research, it can be seen that the relationship between teachers' organizational citizenship behaviour and the power use of administrators is not in a high level. As a proposal to the research, it can be given that the relationship between administrative use of power and organizational citizenship can be searched in secondary education and preschool education institutions as qualitative and quantitative, other predictors of organizational citizenship behaviour can be searched, research topic can be searched by being increased of sample group, or with other samples.Key Words: Organizational Citizenship, Power