Örgütsel bağlılık ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin matematik öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi

Abstract

Zamanla artan küresel rekabet, örgütleri başarı ve güç hedeflerini yeniden tasarlamaları zorunluluğuna yöneltmiştir. Örgütlerin çalışanları ile bütünleşmesi örgütlerin kısa ve uzun vadede başarılı sonuçlar elde edebilmelerinin temel koşuludur. Örgüt kendini oluşturan her etmenden etkilenmekle beraber, geleceği üzerinde en önemli etkiye sahip olan işgörenlerin tükenmişlik düzeyleri ve örgütlerine olan bağlılıkları, örgütler tarafından önemle üzerinde durulan birer kavram haline gelmiştir. Çalışanların, duygusal kaynaklarının tazeleyemedikleri gerek kendilerine gerekse çevrelerine karşı duyarsız olarak geliştirdikleri, istenmeyen davranışlar bütünü olan tükenmişlik, son zamanlarda örgütlerin yoğun olarak karşılaştıkları önemli sorunlardan biridir. Çalışanların örgütsel bağlılığının arttırılması, örgütlerini sevmeleri, maddi ve manevi olarak doyum sağlamaları ve memnuniyet düzeylerinin yükseltilmesi gerekmektedir. Matematik öğretmenlerini örneklem alan çalışmanın bu konudaki boşluğu doldurmaya katkı sağlaması ümit edilmektedir.Bu çalışmanın amacı, matematik öğretmenlerinin örgütsel bağlılık ve tükenmişlik algısı arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırma, tarama modelinde nicel bir çalışmadır. Araştırmanın evreni, Sivas il merkezindeki ortaokul ve liselerde görev yapan toplam 246 matematik öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmadaki verileri toplamak amacıyla Maslach ve Jackson(1981) tarafından geliştirilen ve uyarlama çalışmaları ilk defa Ergin (1992) tarafından yapılan `Maslach Tükenmişlik Ölçeği`, Meyer ve Allen (1997) tarafından geliştirilen ve Türkçe uyarlaması ilk olarak Wasti (2000) tarafından yapılan `Örgütsel Bağlılık Ölçeği` kullanılmıştır. Analiz edilmeden önce elde edilen verilerin normal dağılım gösterip göstermediği kolmogorov smirnov testi ile incelenmiştir. Analiz sonucunda örgütsel bağlılık ölçeği Duygusal Bağlılık boyutuna (Z=,789; p>0,05), Devam Bağlılığı boyutuna (Z=,832; p>0,05), Normatif Bağlılık boyutuna (Z=1,371; p>0,05) ait toplam puanların normal dağılım gösterdikleri ancak tükenmişlik ölçeğinde Duygusal Tükenme boyutuna (Z=1,736; p <0,05), Duyarsızlaşma boyutuna (Z=2,228; p<0,05), Kişisel Başarı boyutuna (Z=1,627; p <0,05) ait toplam puanların normal dağılım göstermedikleri görülmüştür. Bu nedenle örgütsel bağlılık ölçeği analizinde parametrik testler olan t-testi, One Way Anova varyans analizi kullanılırken, tükenmişlik ölçeği analizinde nonparametrik testler olan Kruskal-Wallis ve Mann Whitney-U testi kullanılmıştır. Örgütsel bağlılık ve tükenmişlik algısı arasındaki ilişki basit regresyon analizi ile; tükenmişlik algısı ile örgütsel bağlılık alt boyutları arasındaki ilişki ise çoklu regresyon analizi ile incelenmiştir. Araştırmadaki verilerin analizleri SPSS 18.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Matematik öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri ile tükenmişlik algısı cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, kıdem, çalışılan kurum değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermezken, ortalamalar açısından öğretmenlerin en yüksek bağlılık düzeyinin Duygusal bağlılık boyutunda, en yoğun tükenmişlik algılarının ise Duygusal tükenme boyutunda olduğu tespit edilmiştir. Örgütsel bağlılık düzeyleri ile tükenmişlik algısı arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılan basit regresyon analizi sonucunda tükenmişlik algısı ve örgütsel bağlılık arasında negatif yönlü ve zayıf bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Matematik öğretmenlerinin tükenmişlik algısı örgütsel bağlılık algılarının yaklaşık % 08' ini açıklamaktadır. Ortaya çıkan bu ilişkiye göre matematik öğretmenlerinin tükenmişlik algıları arttıkça örgütsel bağlılıkları azalmaktadır.Anahtar Kelimeler: Örgütsel Bağlılık, Mesleki Tükenmişlik, Matematik Öğretmeni.

The increasing global competition makes organizations redesign their achievement and capacity aims. Integration of organizations with their employees is the main requirement for getting successful results. Organizations have been affected by all factors constitute itself so employees' organizational commitment and the burnout level have become a concept emphasized seriously by organizations. Burnout, a set of unwanted behaviors, which Employees cannot freshen their emotional resources as insensitive both to themselves and to their environment is an urgent issue.Increasing employees' organizational commitment, their affections to their organization, their pecuniary and spiritual satisfaction and their satisfaction levels should be required. This study consisting of Mathematics teachers is hoped to contribute to this subject in literature.The purpose of this study is to reveal relationship between mathematics teachers' perceptions of the organizational commitment and burnout. The research is a screening quantitative study. The universe of research consists of a total of 246 mathematics teachers working in middle and high schools in Sivas. Maslach burnout inventory manual developed by Maslach and Jackson(1981) and adapted into Turkish by Ergin (1992) and the questionnaire of organizational commitment developed by Meyer and Allen and adapted by Wasti (2000) were used for collecting survey data. Before analyzing the data, the normal distribution of the data obtained was analyzed with the Kolmogorov Smirnov test. the analysis' result of organizational commitment scale shows normal distribution in three dimensions: Emotional Commitment (Z=,789; p>0,05), continuance commitment (Z=,832; p>0,05), and normative commitment (Z=1,371; p>0,05) but burnout scale doesn't show normal distribution in three dimensions: emotional exhaustion, (Z=1,736; p <0,05), depersonalization(Z=2,228; p<0,05),and personal accomplishment(Z=1,627; p <0,05)Therefore, parametric tests t-test and one way ANOVAs were used for organizational commitment scale and nonparametric tests Kruskal-Wallis and Mann Whitney-U tests were used for burnout scale. The relationship between organizational commitment and The perception of burnout was examined with simple regression analysis; the sub dimensions of relationship with The perception of burnout and organizational commitment were examined with multiple regression analysis data obtained from survey were analyzed by SPSS 18.0.While the differentiations of the academicians' commitment levels with regard to gender, gender, education level, working period and department had no a statistical significance differences. It is determined that the highest commitment level is in emotional commitment and the most intense burnout perception is in emotional exhaustion dimension in terms of the averages. Simple regression analysis conducted to determine the relationship between Organizational commitment and burnout has shown a negative weak relationship between the organizational commitment's and burnout' perceptions. Mathematics teachers' perception of burnout explains about eight percent of the perceptions of organizational commitment. While mathematics teachers' burnout perception increases, their organizational commitment decreases according to this emerging relationship.Keywords: organizational commitment, burnout, mathematics teacher