Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi

Abstract

Bu araştırma etkili okul ve okul liderliği ilişkisine yönelik, öğretmenlerin algı düzeylerini ve okul liderliği davranış ve uygulamalarının etkili okul üzerindeki etkisini öğretmen görüşlerine göre ortaya çıkarmayı amaçlayan betimsel bir çalışmadır. Araştırmada hem nicel hem de nitel boyutları içerisine alan açımlayıcı karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda ilişkisel tarama modeli, nitel boyutta ise durum deseni kullanılmıştır. Nicel boyut çalışma grubunu 2014-2015 eğitim öğretim yılında Erzincan ili merkez ilçe ve merkeze bağlı köy ve beldelerde yer alan 33 ortaokulda görevli toplam 580 öğretmen ve nitel boyut çalışma grubunu ise, bu okullarda görevli öğretmenlerden maksimum çeşitlilik örnekleme yoluyla seçilen 21 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında nicel veri toplama aracı olarak Uğurlu ve araştırmacı tarafından (2014) geliştirilen `Etkili Okul Ölçeği` ve Uğurlu, Beycioğlu ve Özer (2011) tarafından geliştirilen `Okul Liderliği Ölçeği`, kullanılmıştır. Nitel veri toplama aracı olarak öğretmenlerin etkili okul ve okul liderliğine ilişkin görüşlerinin alındığı yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada nitel veriler bireysel görüşmeler yoluyla toplanmıştır.Araştırmanın nicel boyutunda öğretmenlerin etkili okul, okul liderliği ve bunların alt boyutlarına ait değişkenlere ilişkin algı düzeylerini saptamak için aritmetik ortalamaya bakılmıştır. Öğretmenlerin ölçek maddelerine verdikleri yanıtlar arasında anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek amacıyla cinsiyet ve medeni durum değişkeni açısından parametrik testlerden t – testi, çalışma süresi ve yaş değişkeni açısından parametrik testlerden tek yönlü varyans (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin etkili okul ve okul liderliği arasındaki ilişkiyi betimlemek amacıyla değişkenler, basit doğrusal regresyon analizine tabi tutulmuş ve değişkenler arasındaki ilişki betimlenmiştir. Okul liderliği alt boyutlarının etkili okul ve alt boyutlarını ne kadar etkilediğini ve okul liderliği davranış ve uygulamalarının etkili okulun alt boyutlarını ne kadar açıkladığını test etmek için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda verilerin analizi ve yorumlanması sürecinde betimsel ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda şu bulgular yer almaktadır: Öğretmenlerin genel olarak etkili okul algıları `yüksek` düzeydedir. Öğretmenlerin etkili okulun yönetici, öğretmenler, okul ortamı ve eğitim süreci ve öğrenciler alt boyutuna ait algıları `yüksek` iken, okul çevresi ve veliler alt boyutuna ait algıları `orta` düzeydedir. Okul liderliği algıları ise genel olarak `yüksek` düzeydedir. Okul liderliği alt boyutlarından destekleyici ve işbirliği alt boyutuna ait algıları `yüksek`, açıklayıcı alt boyutuna ait algıları ise `oldukça yüksek` düzeydedir. Öğretmenlerin etkili okulu ve okul liderliğini algılamaları cinsiyet, medeni durum, çalışma süresi ve yaş değişkenlerine göre değişmemektedir. Okul liderliği ile etkili okul arasında orta düzeyde olumlu yönde bir ilişki olduğu görülmektedir. Sonuç olarak bakıldığında okul liderliği davranış ve uygulamaları ile okulun etkili ve başarılı bir okul olma arasında anlamlı ilişkiler bulunmaktadır. Okul liderliği davranış ve uygulamaları etkili okulun % 46'sını açıklamaktadır. Yani öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okulun var olması % 46 okul müdürünün davranışlarından etkilenmektedir. Bu bulguyu destekleyen nitel bulgulara göre öğretmenler etkili okul yaratılmasında en büyük görevin okul müdürüne ait olduğunu belirtmişlerdir.Araştırmanın nitel bulguları ise şöyledir. Etkili okulu tanımının `eğitim sürecinde sosyal etkinliklerin var olduğu okul` şeklinde olduğu, etkili/başarılı bir okul olmada en büyük görevin `okul yöneticilerine` ait olduğu görülmektedir. Öğretmenler var olan durumda okul müdürünün `kendilerine güvendiği ve onları desteklediğini`, beklenti olarak da okul müdüründen kendileri için `iyi bir çalışma ortamı sağlayabilmesi` ve `öğretmenleri motive etmesi` olduğunu söylemişlerdir. Var olan durumda öğretmen arkadaşları ile `birlikteliği artırıcı etkinlikler yaptıklarını` , beklenti olarak da `birlikte işbirliği halinde çalışmak` olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmenler var olan durumda okul ortamı ve eğitim sürecinin `akademik olarak başarılı olmalarına odaklı bir eğitim sürecinin var olduğunu`, bu yöndeki en büyük beklentilerinin ise `araç gereç ve eğitim materyalinin yeterli olması` şeklinde olduğunu söylemişlerdir. Öğrencilerin var olan durumu için öğretmenler `öğrencilerin derse yönelik tutumlarının ve ilgilerinin düşük olduğunu`, öğrencilere yönelik en büyük beklentilerinin de `derslere hazırlık ve çalışılmış olarak gelmeleri` olarak belirtmişlerdir. Öğretmenler okul çevresi ve veliler için mevcut durumda `okula yönelik yeterli katkı ve desteği sağlamadıklarını`, en büyük beklentilerinin de `okula maddi ve manevi destek sağlamaları` şeklinde olduğunu söylemişlerdir. Okul liderliği boyutunda ise öğretmenler lideri `yol gösteren (yönlendiren)` kişi olarak gördüklerini, etkili bir okul liderinin en önemli özelliğinin de `çalışanlarıyla işbirliği ve koordinasyon içinde olması gerektiği` şeklinde tanımlamışlardır. Var olan durumda öğretmenler okul müdürlerinin destekleyici uygulamalarında en çok `başarılı olmalarında kendilerine fırsatlar sunduğu`, işbirliğine yönelik davranış ve uygulamalarında `öğretmenler arasında koordinasyon ve işbirliğini sağladığını`, insan ilişkilerine yönelik davranış ve uygulamalarında okul müdürlerinin `kişiler arası iletişiminin olumlu` olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmenlerin bu yöndeki beklentilerinin ise, `yapmak istediklerinde kendilerini desteklemesi`, `öğretmenlerle işbirliği kurması` ve `kişiler arası ilişkilerde empati yapması` şeklinde olduğu öne çıkmaktadır.Sonuç olarak öğretmenlerin görüşlerine göre okul liderliği davranış ve uygulamaları ile okulların etkili ve başarılı bir okul olabilmesi arasında orta düzeyde ilişki olduğu görülmektedir.Anahtar Sözcükler: Etkililik, Etkili Okul, Liderlik, Okul Liderliği

This research is a descriptive study which aims to explore effective schools and the level of perception of the teachers' and the impact on the effective school in the behavior and the practises of the school leadership according to the teachers' point of view.In this research, mixed method that includes quantitative and qualitative dimesions are used. The model of communicative search and in the qualitative dimesion of the study situation design has been used. In the quantitative dimension study group, there are 580 teachers from different schools in Erzincan city centre, towns or villages in 2014-2015 educational year. the qualitative dimension study group has been formed of 21 teachers selected by maximum variety modelling method from these schools. 'Effective School Scale' developed by Uğurlu and researcher (2014) and 'School Leadership Scale'developed by Uğurlu, Beycioğlu ve Özer (2011) have been used for means of getting quantitative datum. On the other hand as the means ofgetting qualitative datum, half constructed interview form which is formed of teachers'views on effective school and school leadership has been used. In the research, qualitative info was gained by individual interviews. In quantitative dimension of the study, mathematichal avarages were checked and cared in order to learn the knowledge levels of the teachers about effective school and school leadership and their subtitles. In order to test if there is meaningful differerence between teachers'answers to the questions of survey considering their sexualityand marital status, paremetric test 't'was used. Considering working perod and age modül parametrictest single wayed variants (ANOVA) was used. In the research teachers views about the effective school and school leadership were analysed simple linear regresion and the relationship between the views were described. In order to explain how school leadership subdimensions affect the effective school and effective school subdimensions and in order to test how how school leadership behaviour and practices explain effective school subdimensions, poly regresion analysis was used. In the quantitative dimension of the research information analysis and explaining processwere analysed descriptively. In the quantitative dimension of the research the results were seen generally teachers have 'high'school understanding. The understanding of teachers about effective school directors, teachers, school atmosphere, and education process and students'subdimension is 'high'.However their sensations about school environment and parents subdimension are 'medium'.Their sensation about school leadership is generally 'high' .Their sensations about coorparation andsupportive sub dimension which is the subdimension ofschool leadership is'high'The understanding of teachers on effective school, school leadership changes according to their sexuality, marital status, seniority, and age. Finally, it can be said that there are meaningful relations between school leadership behaviour and practices and effective school. School leadership behaviour and practices explain %46 of effective school definition. According to teachers 'views school directors are responsible %46 range to be an effective school. According to research diognosis, in the qualitive dimension of effective school, teachers mostly chose the description 'ın education process the school of social activities'.They expressed how the school directors are important for a/n effected/successful school. On the other hand, they expressed that respectevely teachers, parents, students, school atmosphere, education system, other school employees school culture and climate are important players to be a school. They also expressed that'directors trust and encourage them'in present situation. They expect from the directors'a good working atmosphere'and 's/he should motivate the teachers'.In present situation, teachers'views for other employees is'they do some activities to develop coorparation' and their expectations from friends is ' working together in a harmony and ccooperation.'For shcool environment and education process of present situation, teachers expressed'an education process focusedon academic success' .Their expectations is 'adequate devices, tools and education materials'about the present situation of learners, teachers said'students Show low adaptation, will, interest towards school subjects.'Teachers' greatest expectation from students was recorded as 'students come to school ready for learning and prestudied. About present situation of parents and school environment, teachers expressed 'they don't support or give help to school'and their hope is 'To visit the school frequently' and 'they should support school by Money or moral encouragement'. In quantitive dimension, teachers say they see the school leader as'a guide'.They also expresthat the best feature of an effective school leader should be cooperation and coordination with other employees about directors in present situation teachersexpress 'directors give chance them to be successful'.For director's cooperative behaviour and practices, teacher say 'they can achieve coordination and coorparation between teachers'.About personal relations of the directors, teachers expose that 'school directors have positive communication skills'.The expectations about this subject is explained as 's/he should encourage them when they will, and s/he coorparates with teachers and s/he makes empathy on interpersonal relations'.As a result, it is seen that there is an avarege relationship between the behaviours and practices of the school leadership and effective school.Key words: Effectiveness, Effective School, Leadership, School Leadership