Refik Halit Karay`ın Gurbet Hikâyeleri adlı eseri üzerinde sözdizimi incelemesi

Abstract

Refik Halit Karay'ın Gurbet Hikayesi Adlı Eseri Üzerinde Sözdizimi İncelemesi adı altında yaptığımız bu çalışma adı geçen eserde yer alan 17 hikayenin cümle tahlillerinden oluşur.Dil, insanlar arasında bir anlaşma vasıtası olan, insan topluluklarına millet vasfı kazandıran en temel araçlardan biridir. Milletin bekası ve millî kimliğin muhafazası, dil zırhı içinde gizlidir. Bu zırhın zarar görmesi, milli kimliğin zarar görmesi demektir. Bu sebeple üzerine durulması, huşu içinde incelenmesi, hak ettiği değerin verilmesi milli, vicdani bir görevdir. Bu görevi yerine getirmeye kendini adamış insanların çalışmalarının ışığı altında bu milli göreve nacizane de olsa katkı sağlamak milli bir sorumluluktur. Bu sorumluluk bizde, dilimizin ortaya çıkışından günümüze dek sağlam kurallar üzerine oturmuş olan sözdizimi özelliğini Türkiye Türkçesinde en iyi şekilde kullanan yazarlarımızdan biri olan Refik Halit Karay'ın, Gurbet Hikayeleri adlı eserini inceleme isteği oluşturdu.Çalışmamız, Milli Edebiyat'ın önemli sîmalarından olan Refik Halit Karay'ın sürgün hayatı döneminde ve sürgün dönüşü İstanbul'a geldikten sonra kaleme aldığı 'Gurbet Hikâyeleri' başlığı altındaki toplam 17 hikâyenin sözdizimi özellikleri yönünden tahlilinden oluşmaktadır. 'Sade Lisan' anlayışıyla kaleme alınan hikâyelerde Türkçenin sözdizimi zenginliğinin gözler önüne serildiği görülmektedir. Çalışmamızda, incelediğimiz eserde yer alan cümlelerdeki kelime gruplarının yapısı ve özellikleri, cümle içerisindeki görevleri; cümle tahlilleri, cümle çeşitleri gösterilmiştir. Türkiye Türkçesi Dilbilgisi ve Sözdizimi alanında çalışmalar yapmış Türkologların sözdizimi ile ilgili tespitleri, sözdizimi ile ilgili ihtilaflı konular ve bununla ilgili savunulan görüşlere de çalışmamızda yer verme ihtiyacı hissettik. İhtilaflı konularda Türkologların ortak noktada buluştukları görüşlerini esas aldık. Kelime gruplarının tasnifinde Leyla Karahan'ın Türkçede Söz Dizimi adlı eserini esas almakla birlikte diğer Türkologların görüşlerine de bağlı kaldık. İncelediğimiz eserde kelime gruplarının tamamı gösterdik; cümle tahlilleri ve cümle çeşitlerini incelerken tekrara düşmemek için sınırlı sayıda örnek cümlelerden faydalandık. Tezimizin sonuç bölümünde yazarın hikayelerde kullandığı kelime gruplarının ve cümlelerin sayısal verileri ve buna bağlı olarak yaptığımız değerlendirmelere yer verdik. Çalışmamızı yaparken faydalandığımız bilimsel eserlerin bibliyografyası son bölümde verilmiştir. Tahlil ettiğimiz eserde dönemin sosyolojik, kültürel, siyasi yapısının eserin içeriğine etki ettiğini; bunu yazarın, dönemin şartları göz önünde bulundurulduğunda, cümlelerin kuruluşu, kelime gruplarının kusursuz kullanılışı ile Türk diline hak ettiği değeri vererek milli bir şuur içinde ele aldığı dikkat çekmektedir.Anahtar Kelimeler: Dilbilgisi, Sözdizimi, Kelime Grubu, Cümle, Refik Halit Karay, Gurbet Hikayeleri.

In this study, titled `The Analysis of Syntax in Refik Halit Karay's Gurbet Hikayeleri `, we analyzed the sentence structures in 17 stories that make up for the aforementioned work.Language is one of the fundamentals that help people communicate and bring groups of people in nations. The perpetuity of the nation and the preservation of the national identity depend on the strength of the lingual shield. Damaging this shield means damaging the national identity. Thus, protecting and cherishing the language is one's conscientious responsibility. Humbly contributing to this civil service in the light of the works by people who devoted themselves to it is our national responsibility. This sense of responsibility led us to examine Gurbet Hikayeleri by Refik Halit Karay, one of the authors who have optimized the syntax in modern Turkish language, which was built on solid grounds throughout the long years since its first appearance up to today. Our study is composed of the syntactic analysis of 17 stories in GurbetHikayeleri written by Refik Halit Karay, an important figure in the National Literature, during his years in exile and upon his return to Istanbul. The richness of Turkish syntax is revealed in these stories as they were written under the influence of 'Plain Language' movement. In our study, we tried to demonstrate the structure and characteristics of the word groups and their intra-sentence roles in addition to the sentence analyses and types. Furthermore, we felt the need to incorporate findings from the works of turcologists who carried out studies in the field of modern Turkish grammar and syntax. We also included controversies about syntax and different opinions on them trying to strike a balance. We based sorting of the word groups on Leyla Karahan's Türkçede Söz Dizimi and some other turcologists' standpoints. We demonstrated all the word groups in the related work; however, we made use of a limited number of sample sentences in the analysis of sentences and sentence types in order to avoid repetition. We included quantitative data on the word groups and sentences in the stories used by the author and our evaluation of it in the Results. All the other works we benefited from in this study are listed in the Bibliography. It should be kept in mind that the sociological, cultural, and political atmosphere of the era deeply affected the content of the related work. The author was clearly aware of this fact and used the language with a sense of national conscience through perfectly structuring the sentences and word groups. Key Words: Grammar, Syntax, Word Group, Sentence, Refik Halit Karay, Gurbet Hikayeleri.