Yaşlılarda yaşam kalitesi bileşenleri ve bu bileşenleri etkileyen değişkenler

Abstract

ill ÖZET Dünya nüfusu ile ilgili yapılan projeksiyonlarda özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşlı nüfusun giderek arttığı bildirilmektedir. Bu öngörü, ülkemizde de yaşlı nüfus ile ilgili daha çok araştırma yapılmasını gerekli kılmaktadır. Bu araştırma, Manisa'da yaşayan 65 yaş ve üzerindeki kişilerin yaşam kalitesi bileşenleri ve bu bileşenleri etkileyen değişkenleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada kullanılan anket formunda sosyodemografık bilgilerin yanında, WHOQOL-OLD ulusal çalışması odak grup görüşmelerinde saptanan ve duyusal fonksiyonlar, özerklik, geçmiş-bugün-gelecek faaliyetleri, zaman kullanımı, topluma katılım/soyutlanma ve ölüm olmak üzere 6 gruba ayrılan yaşlılar için önemli yaşam belirleyicileri yer almıştır. Yaşlıların yaşam kalitesi ise Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen ve 6 alandan oluşan WHOQOL 100 ölçeği ile değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 70.6Ü5.42, %52.2'si kadın, %57.1'i evli ve %55.1'i ilköğretim mezunudur ve %57.4'ü kendini sağlıklı bulduğunu ifade etmiştir. Araştırmaya katılanlarda en sık görülen hastalıklar hipertansiyon, sırt ağrısı, görme bozukluğu, baş ağrısı/migren ve sinirliliktir. Yaşlıların %4 1.7 'sinin duyusal fonksiyonları kötüdür ve %42.0'si toplumdan soyutlanmaktadır. Yapılan tek değişkenli analizlerde yaşam kalitesi alanları puan ortalaması ile yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, çalışma durumu,yaşama koşulları, sağlık güvencesi, gelir durumu, alkol kullanımı, algılanan sağlık, hastalık durumu, tedavi olma durumu ve yaşam belirleyicileri arasında anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır. Diğer taraftan çoklu analizlerde ise yaşlıların yaşam kalitesi üzerinde sırasıyla en fazla duyusal fonksiyonlar, öznel (algılanan) sağlıklılık durumu, geçmiş, bugün, gelecek faaliyetleri, topluma katılım, özerklik ve zaman kullanımının etkili olduğu görülmüştür. Yaşlılar ile yapılan çalışmaların gerek sağlık hizmetlerinin gerek sosyal hizmetlerin planlanmasına katkı sağlayacağı düşünülerek bu konuda daha fazla araştırma yapılması önerilmektedir. Anahtar sözcükler: Yaşlılık, yaşam belirleyicileri, yaşam kalitesi.

IV SUMMARY It has been stated in the world projections made especially on developing countries that older population is growing. This forsight indicates the need of carrying out more research on elderly population also in also our country. This study aims to show the components of quality of life and the variables that effect these components in the people 65 and over living in Manisa. Besides the sociodemographic information, the questionnaire used in this study includes six life determinats namely sensory functions, autonomy, past, today and future activities, use of time, participation/isolation to the community, and death for the elderly extracted from the focus group sessions of WHOQOL-OLD national study. The quality of life of the study population were evaluated by using World Health Organization Quality of Life Questionnaire (WHOQOL-100) that has six domain stucture. The mean age of the study population was 70.61±5.42, with 52.2 % female, 57.1 % married, 55.1 % were graduated primary school and 57.4 % stated that they feel healthy. In study population, the most frequent diseases were hipertansion, back problems, trouble seeing, headache/migraine and nervousness. Sensory functions were not edequate in 41.7 % and 42.0 % felt themselves isolated form the community. In the univariate analysis significant relationships were found between quality of life domain scores and age, gender, marital status, level of education, working status, living conditions, health insurance, income, use of alcohool, subjective health status, objective illness status, the condition of receving any therapy, and life determinants. On the other hand multivariate analysis showed that the most effective variables on the quality of life of the older persons are sensory functions, subjective (perceived) health status, past, todays and future activities, participation/isolation to the community, autonomy and use of time respectively. Since they contribute the planning of the health and social services for the older persons, more research on the elderly is suggested. Key words: Elderly, Life determinats, Quality of life